اشراف – شاهرخ صالحي كرهرودي: شرایط اقتصادی کشور به گونه‌ای است که بسیاری از پدرها و مادرها، همزمان با هم مشغول کار هستند و ساعاتی از روز را در منزل حضور ندارند. در شرایط عادی، کودکان و نوجوانان، نیمی از روز را در مدرسه بودند و پدر و مادر هم که تا عصر به محل کار می‌رفتند و در ساعات بعدی، هم در منزل حضور داشتند و هم نظارتی بر عملکرد فرزند خود داشتند. اما حالا، با مجازی شدن آموزش‌های کلاسی، بدون شک، پدر و مادرها در ساعاتی از روز در کنار فرزندان خود حضور ندارند و از سوی دیگر، به همین نسبت نظارت آنها بر تربیت فرزندانشان با کاستی همراه خواهد بود.

این جای خالی در شرایطی که مدارس هم تعطیل است و ارتباط تربیتی بین مدرسه و دانش‌آموز برقرار نیست، باید به شیوه دیگری مورد توجه قرار گیرد. اگرچه راه‌اندازی شبکه شاد و سایر روش‌های آموزشی بعد از شیوع کرونا، در اسفندماه سال گذشته، تماماً معطوف به آموزش دانش آموزان و تلاش برای جبران عقب‌ماندگی‌ها آنها از درس بود، اما حالا در دور دوم آموزش‌های مجازی که قرار است از ابتدای سال تحصیلی جدید، مورد استفاده قرار گیرد، هم تجربه قبلی در خصوص کاستی‌های این نوع آموزش وجود دارد و هم باید جای خالی مسائل تربیتی در کنار مسائل آموزشی دیده شود. شاید در این فضا، بیشترین نقش تربیتی، به خصوص در دوره دبستان و متوسطه اول، بر عهده معلمی باشد که قرار است به صورت مستقیم با دانش آموز در ارتباط باشد.

محمود فرشیدی، وزیر اسبق آموزش و پرورش، در خصوص کارکردهای تربیتی مدرسه مجازی معتقد است که «جامعه معلمان دارای پایگاه اجتماعی برجسته‌ای در میان خانواده‌ها است؛ چنانکه در نظرسنجی‌ها همواره در تراز یکی از معتمدترین اقشارشناخته شده است، همین سرمایه اجتماعی و اعتماد خانواده‌ها به معلم و مدرسه است که می‌تواند به عنوان ظرفیتی ارزشمند برای برنامه‌ریزی و نقش‌آفرینی معلم و مدرسه در ارتباط گیری با خانواده‌ها و دانش‌آموزان در دوره کرونا مورد بهره‌برداری قرار گیرد.»

فرشیدی، دو موضوع «اجرای برنامه‌ها به منظور دستیابی به اهداف متعالی تعلیم و تربیت» و «اجرای مشارکتی برنامه‌های تربیتی با دانش‌آموزان و اولیای آنها» را مسائل اساسی در خصوص توجه به اهداف تربیتی در مدرسه مجازی عنوان کرده و ادامه می‌دهد: «برای مثال بسیج مردم ایران در جهت جهاد سلامت فرصت مناسبی فراهم آورده است تا دانش آموزان در عرصه تربیت اجتماعی درس ایثارگری و نوع‌دوستی بیاموزند و حتی به تناسب سن خویش در این جهاد مشارکت نمایند یا در عرصه زیستی ضرورت توجه به بهداشت و سلامت فردی و اجتماعی و حفظ محیط زیست را فرابگیرند و به سهم خود تاثیرگذار باشند.»

در کنار این مسائل، موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد، عرضه اینترنت مناسب برای بهره‌گیری از آموزش‌های مجازی است. در سال‌های گذشته، شبکه ملی اطلاعات به صورت کامل به بهره‌برداری نرسیده و از سوی دیگر نیز، در کشور ما، برخلاف بسیاری از کشورهای توسعه یافته، امکان ارائه اینترنت پاک برای کودکان پیش‌بيني نشده است. همين مشكلات، سبب شده تا به بهانه استفاده از آموزش‌هاي مجازي، دانش‌آموزان در يك فضاي باز و بدون نظارتي رها شوند كه خود همين موضوع آسيب‌هاي بعدي را در پي خواهد داشت. حال كه قرار است تا زمان نامعلومي، آموزش‌هاي كلاسي به صورت مجازي باشد، فرصت خوبي است تا وزارت آموزش و پرورش با همكاري وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، به بهانه ارائه اينترنت رايگان هم كه شده، يك اينترنت پاك و اختصاصي براي دانش آموزان فراهم كنند تا جلوي ورود بخشي از دانش آموزان به فضاي مجازي موجود گرفته شود. در عين حال، آموزش سواد رسانه‌اي و آموزش استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي بايد به صورت ويژه‌ و جدي‌تري در دستور كار قرار گيرد تا آسيب‌هاي فضاي مجازي كمتر بتواند دانش آموزان را در معرض تهديد قرار دهد.

دانش‌آموز به اقتضاي سن خود، هم نياز به آموزش دارد و هم نياز به تربيت. حالا در اين شرايط، كه آموزش مجازي، درهاي فضاي مجازي را به سوي دانش آموزان باز كرده و نظارت والدين را هم كمتر كرده، بايد به موضوع تربيت بيش از گذشته توجه كرد. زنگ خطر شبكه‌هاي اجتماعي مثل «لايكي» مدتهاست به صدا درآمده و اين در حالي است كه بسياري از مسئولان و معلمان حتي از وجود چنين شبكه‌اي بي‌خبر هستند.