به گزارش اشراف- مریم طیبی‌نظری، اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها را می‌توان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های رهبری در سال‌های اخیر دانست؛ دغدغه‌ای که بارها از سوی ایشان مطرح شده است. شورای اسلامی‌سازی دانشگاه ذیل نهاد شورای عالی انقلاب فرهنگی مکفل این امر است. این شورا در ابتدا با رویکرد تحولی نسبت به نظام آموزش عمومی تشکیل شد. در این راستا هم آموزش عمومی و هم آموزش عالی با رویکرد تحولی و اسلامی با نگرش اسلامی به سمت سیاستگذاری و راهبری آن قدم برداشت و اولین سند ملی سیاستگذاری دستگاه‌های حوزه آموزش عالی کشور در سال ۷۶ طراحی و به اجرا گذاشته شد. رهبری در بیانات رمضانی‌شان با دانشجویان با تاکید بر پیچیده‌بودن اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها و وجود ظرافت‌ها و دشواری‌های موجود در این مسیر فرمودند: «این دانشگاه را نظام اسلامی بخواهد تبدیل کند به دانشگاه اسلامی، کار ساده‌ای است؟ کار آسانی است؟ دانشگاهی که مثلا ۵۰ سال با آن شکل حرکت کرده و با آن ترکیب و برنامه‌ریزی اداره شده، تبدیل آن به یک دانشگاه اسلامی کار ساده‌ای نیست. آن روز ما به پیچیدگی این کار به‌درستی توجه نمی‌کردیم؛ [لکن] خب بعدها به‌تدریج خود عناصر دانشگاهی به نکات مهمی در این زمینه برخورد کردند، تذکر دادند، عمل کردند، یک مقداری بهتر شد، اما همچنان این قضیه، یک قضیه مهم روی دست نظام اسلامی است و بایستی تحقق پیدا کند و جز با یک تحول امکان‌پذیر نیست.» اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی سراسر کشور (دفتر تحکیم وحدت) یکشنبه این هفته در نشستی با عنوان «اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها، از آرمان تا واقعیت» میزبان روح‌الله شاطری، دبیر شورای اسلامی‌شدن دانشگاه بود تا او به سوالات دانشجویان با محوریت آسیب‌شناسی این شورا پاسخ دهد. «فرهیختگان» در گزارش پیش رو به بعضی نکات و سوالات مطرح‌شده در این نشست پرداخته که در ادامه می‌خوانید.

مساله تامین مالی و هزینه‌های شورای اسلامی‌شدن دانشگاه یکی از مسائل چالشی جلسه روز گذشته بود. شاطری در پاسخ به مطالبه دانشجویان برای بررسی علمی و بازشدن پای پژوهشگاه‌ها به بررسی شاخص‌های مهم و تاثیرگذار حوزه فرهنگی، توضیحاتی ارائه کرد و از سفرها و درخواست‌های خود از دانشگاه‌ها برای کمک در این حوزه گزارش داد. او البته در بخشی از صحبت‌هایش گریزی به وضعیت بودجه شورای اسلامی‌شدن زد که با تعجب دانشجویان همراه شد. او دلیل عدم‌استفاده از توان پژوهشگاه‌ها را نداشتن بودجه عنوان کرد.

 یک ریال هم از شورای عالی انقلاب فرهنگی نگرفتیم

شاطری در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان درخصوص میزان بودجه دریافتی شورای اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها از شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «تا الان یک ریال بودجه هم از شورای عالی انقلاب فرهنگی با وجود درخواست‌ها، دریافت نکرده‌ایم. یک زمانی مطالبه کردیم بودجه‌ای در برنامه ششم توسعه ویژه این امور در نظر بگیرید. در جواب گفتند این مساله با همکاری خود دستگاه‌های مربوط به آموزش عالی است و بودجه دارند و با همکاری معاونان پژوهشی همان دستگاه‌ها حل می‌شود. ما وزرا را به همراه معاونان‌شان آوردیم و گفتیم این کار زمین مانده است. یک راه این است پولی به من دبیر بدهید و من بشوم مجری این کار و در بازه زمانی مشخص از من خروجی بخواهید اما هیچ‌کس چنین کاری نکرد.»  او در ادامه تصریح کرد: «هر دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی که بر صندلی قرارگاه فرهنگی کشور نشست، اگر بر اسلامی‌شدن دانشگاه باور داشته باشد باید پاسخ دهد که چه تمهیداتی برای اسلامی‌تر شدن دانشگاه اندیشیده است. الان از آقای عاملی بپرسید هم درنهایت می‌گوید ما یک آقای شاطری داریم که دبیر شوراست و او گزارش می‌دهد. من را صدا کنید درکنارش به او می‌گویم آقای دکتر! در حجاب و عفاف برنامه دادیم، پول می‌خواستیم، این روال طی شد یا در پژوهش سنجش‌ها و شاخص‌ها برنامه می‌خواستیم، چند سال معطل بودیم، افرادی انجام ندادند.»

 هنوز بر سر دانشگاه اسلامی تفاهم نداریم

شاطری با بیان اینکه هنوز بر سر دانشگاه اسلامی تفاهم نداریم، ادامه داد: «کار فرهنگی را همه ما قبول داریم کار ارزشی است، همین الان در دی‌ماه ۱۴۰۰ ما نزدیک به ۲۰۰ نفر معاون فرهنگی دانشگاه داریم. این معاونان بودجه دارند. من از شما می‌پرسم این فعالیت‌ها براساس چه نظام‌نامه‌ای کار فرهنگی می‌کنند. نظام‌نامه کار فرهنگی یعنی چه؟ نظام‌نامه همان مانیفست است، منظور من این دولت یا دولت قبلی نیست. مدیران همه این دولت‌ها ذوقی و سلیقه‌ای و حزبی کار کردند. شما دانشجویان مطالبه کنید برای این کشور بعد از چله اول و اعلام بیانیه گام دوم انقلاب، یک مانیفست فرهنگی روی میز بگذارند. چه کسی باید بگذارد؟ قرارگاه مهندسی فرهنگی کشور. متولی بخش دانشگاه‌های آن کیست؟ از ما مطالبه می‌کنند. من نگارش مانیفستی را چند سال قبل ابلاغ کرده‌ام اما سوال می‌شود پولش از کجا باید فراهم شود؟»

 فقدان بودجه؛ علت اصلی عدم اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی

دبیر شورای اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها اظهار داشت: «نزدیک ۱۵ سال عضو نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده‌ام. بخش قابل‌توجهی از مصوبات شورای انقلاب فرهنگی به دلیل فقدان بودجه و نداشتن ردیف در بودجه در دانشگاه‌ها اجرا نشده است. این پول را چه کسی باید بدهد؟ این پول و بودجه را چه کسی باید مشخص کند؟ مگر معاون فرهنگی وزارت علوم، بهداشت، دانشگاه آزاد اسلامی و جهاد دانشگاهی پول دارند. این بودجه را چه کار می‌کنند؟ وزیر بپرسد از معاونانش این بودجه را با چه منطقی هزینه می‌کنند؟ اگر وزیری اینچنین سوالاتی کرده است برای مردم بیاورید.»

شاطری افزود: «چرا در بخش علم هست، در بخش فرهنگ نیست؟ چرا درحال حاضر پرسیده نمی‌شود معاونت فرهنگی وزارت علوم یک معاون فرهنگی دارد، یک سازمان دانشجویی، کار سازمان دانشجویی تاسیسات رفاه هست مسائل خوردوخوراک و از این دست، بودجه این سازمان از بودجه معاونت فرهنگی بیشتر است یا کمتر؟ خیلی بیشتر است. اصلا معاون فرهنگی پولی ندارد، طبق گفته خود معاونان اصلا کسی در سیاستگذاری‌ها و برنامه‌های دانشگاه معاونان فرهنگی را به رسمیت نمی‌شناسد، وقتی پرسیده می‌شود چرا؟ می‌گویند چون پول، اختیار، تصمیم در جای دیگر است معاون فرهنگی نه پول دارد نه تصمیم و بودجه دراختیار در حد انجام کار‌های مناسبتی است.»

شاطری با تاکید بر تاثیر مطالبه‌گری در این زمینه افزود: «شما دانشجویان باید مطالبه کنید. شما باید مطالبه کنید آنها یا کوتاهی کردند یا ابزار و امکانات نداشتند یا فهم مدیریتی نداشتند یا مانع داشتند. تنها بودجه‌ای که به ما می‌رسد از نهاد رهبری است که برای پنج نفر پرسنل‌مان بودجه می‌دهد. زمانی من ۱۴ نیرو داشتم که بیشترشان نیروی دانشجویی بودند، کار دانشجویی می‌کردند، هم ارزان بود و هم باکیفیت ولی الان پنج نفر هستند که آن هم هزینه‌شان از نهاد رهبری تامین می‌شود.»

راه‌های ممکن برای تامین بودجه را رفته‌ایم، نتیجه نداد

شاطری درباره راه‌های تامین بودجه شورای اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها توضیح داد: «من که این برنامه را تصویب کردم باید بتوانم رئیس بالادستی‌ام را قانع کنم. باید تلاش کنم قانونگذار را توجیه کنم که این کار ضرورت است. اگر فرد به ضرورت رسید باید خرجش را هم بدهد یا باید بگوید از جیب خودش خرج شود یا به‌صورت خود گردان از دانشجوها گرفته شود یا اینکه ردیفی در بودجه کشور تعریف شود. بعد این هزینه داده شود برای تامین این نیازها یا آن پنج تا دستگاهی که در زمینه آموزش عالی فعالیت می‌کنند، تصویب کنند هرکدام‌شان دو درصد از بودجه‌شان را خرج نکنند و بودجه‌شان را در قلکی که مختص به اجرای همین پروژه است، ذخیره کنند تا صرف اجرای همین پروژه شود. اینها راه‌های ممکن هستند.»

 اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها اولویت نیست

دبیر شورای اسلامی‌شدن دانشگاه اضافه کرد: «ما این راه‌ها را رفتیم. خواستیم در برنامه چندم بگذاریم گفتن خود دستگاه‌ها مسلمانند، حزب‌اللهی هستند، کمک می‌کنند. بنابراین در برنامه نگذاشتند. به مجلس رفتیم. گفتند کار زیاد هست، حالا به اسلامی‌سازی هم می‌رسیم. درنتیجه رسیدیم به شورای عالی انقلاب فرهنگی که خودش بودجه دارد، گفتند برنامه‌ات را بنویس. من اول سال نوشتم الان ماه دهم است و تا الان بودجه‌ای نیامده است. همچنان منتظرم. تنها راه این است که دنبال رئیس سازمان فلان باشم که نیرویت را شارژ کن، کاری بکند. با اینکه مصوبه دارد و ابلاغیه دستگاهش هست اما فکر می‌کنند کار شخصی است. مساله این است که اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها اولویت نیست.»

شاطری در جواب سوال یکی از دانشجویان مبنی‌بر اینکه چرا ارتباط شورای اسلامی‌شدن دانشگاه با بدنه دانشگاه اینقدر ضعیف است؟ بیان کرد: «در ساختار توصیه کردند کسی مصاحبه نکند؛ اگر نیاز بود دبیر شورای عالی. اخیرا گفتند رئیس شورا و اگر نیاز بود دبیر شورا مصاحبه کند. تمام مصاحبه‌هایی که انجام دادم به انتخاب و اختیار و مسئولیت خود من بوده است. هیچ‌کس از من نخواسته بروم و توصیه کردند لازم نیست بروی کار رسانه‌ای کنی. گفتند شما سیاستگذاری‌ات را انجام بده، معاون فرهنگی وزیر علوم و بهداشت هست که باید پاسخ بدهد و کار رسانه‌ای انجام بدهد.»

 مسئولان، اسلامی‌سازی دانشگاه را با خجالت یاد می‌کنند!

شاطری در پاسخ به سوال اعتراضی یکی از دانشجویان مبنی‌بر اینکه شما یک نهاد ناظر هستید و لوازم کارتان رسانه است بعد می‌گویند با رسانه کار نکن؟ این‌طور پاسخ داد: «بله، الان شما باید مطالبه کنید به کسی که در منصب مهندسی فرهنگی نشسته است بگویید چرا تکلیف نمی‌کنید، دبیر شورای اسلامی‌سازی مصاحبه کند، حرف بزند و مرتب گزارش بدهد تا بالاخره با سوالات دقیق فضای فکری عمومی روشن شود. با مطالبه شما مدیرانی که گریز از مرکز خدمت دارند را به مدار خدمت برگرداند. اصلا این مساله برایشان اولویت نیست. شما مصاحبه‌های این پنج سال اخیر دبیران را بررسی کنید، ببینید اسلامی‌سازی دانشگاه آیا اولویت اول یا دوم‌شان بوده است؟ خیر شاید آخرین اولویت بوده. مسئولان، اسلامی‌سازی دانشگاه را با خجالت می‌گویند. شورای اسلامی‌سازی از شوراهایی است که افتخارآمیز نیست. بر همین اساس رهبری به مسئولان تذکر می‌دهد از اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها خجالت نکشید. وقتی مسئولان دغدغه داشته باشند به این مسائل می‌پردازند. مثلا آقای طهرانچی چون اعتقاد داشت وقتی مسئولیت گرفت و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی شد، یک معاونت علوم انسانی منصوب کرد. وزیر علوم جدید یک مرکز علوم انسانی گذاشته است. این یک فهم اولویت‌دار است. بین مسئولان این فهم یعنی برایشان اولویت دارد. شما می‌توانید براساس همین اولویت مطالبه کنید.»

محصول تحول موجب تنزل فرآیند اسلامی‌شدن دانشگاه شد

شاطری با بیان اینکه در چند وقت اخیر با انتصابات جدید و طرح تحولی معلوم شد که اساسا شورای اسلامی‌شدن و تولید علم دینی اهمیتی ندارند، خاطرنشان کرد: «ما موشک نقطه‌زن داریم ولی نظریات اجتماعی، اقتصادی و اسلامی نداریم، بانک‌های انگلیس یک درصد ربا می‌دهند ما ۲۰ درصد، ما اسلامی هستیم آنها لیبرالی، چرا؟ چون دغدغه نداریم، اولویتی نداریم برای پرداختن به این موضوع، وقتی من این حرف را می‌زنم که از دکتر متوسلی استادتمام دانشگاه تهران پرسیدم می‌شود اقتصاد اسلامی داشته باشیم؟ گفت بله می‌توانیم، من حاضرم تتمه عمرم را روی این پروژه بگذارم. تعداد افرادی را به من بدهید، برنامه‌ریزی کنید. من پنج سال دیگر، ۱۰ سال دیگر یک مکتب اقتصادی با رویکرد اسلامی را تحویل می‌دهم. من علمی صحبت می‌کنم جاهلانه صحبت نمی‌کنم، چرا کسی به این مساله تحول توجه نمی‌کند. رهبری می‌گوید باید تحول شود اما ما را تنزل داده‌اند، محصول تحول موردمطالبه رهبری تنزل فرآیند اسلامی‌شدن دانشگاه شد.»

 کارگروه تحول شورای عالی فرهنگی دغدغه اسلامی‌شدن نداشت

شاطری با اشاره به این نکته که عدم‌دغدغه‌مندی را می‌توان در طرح پیش‌نویس تحول دید، اذعان کرد: «در پیش‌نویسی که خروجی کارگروه تحول هست این شورا حذف شده است، چون اعتقادی ندارند به این شورا، مشکل اصلی را علم و فناوری می‌دانند و اسلامی‌شدن در اولویت نیست. معتقدند تا علوم انسانی اسلامی شود و تولید علم کند طول می‌کشد، درصورتی‌که شرایط در علم و فناوری خوب است، درحالی‌که شرایط علوم انسانی خوب نیست. شورای ما در طول این چند سال تجزیه شد و حالا در این پیش‌نویس حذف می‌شود. جریان اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها یک جریان راهبردی است، مبدایی است، می‌توان عقبه تئوریک حوزه را به‌علاوه رویکرد تحولی در علوم انسانی، به‌علاوه پیوست بین حوزه آموزش عمومی و عالی در یک ریل و یک راستا دید.»

دبیر شورای اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها افزود: «به شهادت تاریخ همین شورا، اول این شورا این کارکرد را داشته است ولی تجزیه‌اش کردند و حالا هم می‌خواهند حذفش کنند. این شورا را دراین حد تنزل بردند که چندمین اولویت کدام ستاد باشد. درصورتی که شورا باید اولویت‌ آن ستاد را مشخص کند. هم در مساله فرهنگ و هم علم، چرا نمی‌تواند؟ فقط زمانی می‌توانیم بگوییم این شورا نمی‌تواند که بگوییم اسلام نمی‌تواند. ولی ما معتقدیم با استفاده از راهنمایی‌های رهبری و امام و دین این قابلیت را اسلام دارد و افراد توانمند نیز در این زمینه وجود دارد. باید این مسیر به این پررنگی ادامه پیدا کند.»

  اسلامی‌سازی یعنی ایجاد مرکز تولید نظام‌های فکری، تربیتی و اجتماعی

شاطری با بیان اینکه معتقدم مساله اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها یکی از مسائل مهم در رأس امور است، ادامه داد: «اگر این موضوع درست شود همه‌چیز درست می‌شود. من ۱۴ سال در این شورا هستم تا به حال از من نپرسیدند آسیب‌شناسی و مشکلاتت را بگو، چون اراده‌ای برای استفاده از عقل جمعی نیست. ما از لحاظ مدیریتی کوتوله‌محوری می‌کنیم، برای همین از خروجی طرح تحول کسی راضی نیست. آیا افراد منصوب جدید شورای عالی، علمی هستند یا افرادی هستند که جریانات فرهنگی و شورای این دو دهه را می‌دانند؟ آیا فرآیندهای فرهنگی این دهه را می‌شناسند؟ آیا تجربه نمی‌تواند به‌علاوه رویکرد علمی راهگشا باشد؟ تنها با رویکرد علمی راهی به جایی برده نمی‌شود. بعضی از مسئولان فهم‌شان از اسلامی‌سازی این است که باید به مسائل فرهنگی پرداخته شود، نظیر اختلاط، مو، ریش و حجاب. من سال‌هاست در برابر این نگاه مقاومت کرده و گفته‌ام اسلامی‌سازی یعنی ایجاد مرکز تولید نظام‌های فکری موردنیاز اسلامی معاصر و تدوین نظام‌های سیاسی تربیتی، اجتماعی، اخلاقی و اقتصادی که باید با همکاری حوزه باشد. این وظیفه ماست، دانشگاه و حوزه همکاری کنند ما هم وظیفه داریم سیاستگذاری و ریل‌گذاری کنیم ولی هنوز این اتفاق نیفتاده است. ما خیلی وقت‌ها جلسات را گذاشته‌ایم اما ریل‌گذاری نهایی نشده است چون مسئولان اعتقادی به این قضیه ندارند و می‌گویند شما بروید به مسائل فرهنگی بپردازید و منظور از مسائل فرهنگی هم همان موارد ذکرشده است اما من معتقدم دانشگاه محل تحول است و باید با این عقل جمعی به دانشگاه و عقلانیت موجود در دانشگاه و با عقبه تئوریک به مسائل جهت بدهیم و راهبری کنیم. اولین پروژه ما در این چند ماه روبه‌رو، جای‌گیری در این نگاه جدید است. یا بمانیم یا برویم، اگر ماندیم تابع هستیم یا متبوع؟ به‌نظرم جریان اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها جریان متبوع است اما وقتی نقش جریان‌سازی و متبوعیت به تابعیت برسد، فاتحه آن خوانده است و احتمال این خطر است.»

 وزیر جدید بهداشت تا امروز در جلسه شورا شرکت نکرده است

شاطری درباره حضور وزیر بهداشت و در جواب این سوال که آیا وزارت علوم و بهداشت دغدغه این شورا را دارند یا خیر؟ اینچنین توضیح داد: «بعد از لنکرانی که وزیر بهداشت بود و به‌طور مرتب در جلسات شرکت می‌کرد، هیچ وزیر بهداشتی به‌طور مرتب در جلسه‌ها شرکت نکرده است. البته قائم‌مقام‌ها شرکت می‌کردند. وزیر جدید بهداشت هم هنوز شرکت نکرده است. البته یکی، دو دفعه معاون آموزشی و معاون فرهنگی‌شان آمدند اما برای اینکه سازمان و وزارت بیاید پای کار باید خود وزیر بیاید به همین دلیل است که پیوستگی میان آموزش عالی و همگانی وجود دارد. مدیریت یعنی اولویت‌ها را باید ترتب و تأخر بدهد مدیری که اسلامی‌سازی هیچ‌گاه در اولویتش نبوده باید ذهنیتش را عوض کند.»

وی در جواب سوال دانشجویی که فرق این نگاه با نگاه سکولار چیست، بیان کرد: «رهبری در یک نشستی که با دانشگاهیان داشت، فرمود: «مواظب باشید که مسلمان نباشید سکولار زندگی کنید.» کسی که رویش نمی‌شود و اولویتش نیست و اهمیتی به جریان اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها و ضرب دین در دانش و عرصه علمی نمی‌دهد، فرقی با آن سکولار ندارد.»