به گزارش اشراف- شاهرخ صالحی کرهرودی: تا ده سال آینده بخش مهمی از امور دنیا اعم از حمل و نقل، تجارت، ارتباطات، و حتی سلامت انسان‌ها از طریق هوش مصنوعی انجام می‌شود؛ در شرایطی که کشورهای پیشرفته چندسالی است که به دنبال بهره‌گیری از هوش مصنوعی در محاسبات و واگذاری امور به ربات‌ها و ابزارهای صنعتی هستند، حالا در ایران هم سند نقشه راه توسعه هوش مصنوعی کشور، با مشارکت نخبگان دانشگاهی، صنعتی و بخش خصوصی تهیه و پس از یک سال کار علمی، نهایی شده است تا نقشه راه ایران در افق ۱۴۱۰ در حوزه توسعه هوش مصنوعی باشد.

هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) از دو کلمه متفاوت ساخته شده است؛ اول مصنوعی (Artificial) یعنی ساخته شده به دست بشر است و دوم هوش (Intelligence) به معنای توانایی ذهن برای درک اصول، حقیقت، حقایق یا معانی، کسب دانش و تبدیل علم به عمل بر پایه توانایی یادگیری و درک کردن است. با این تعریف، هوش مصنوعی ماشینی است که توسط انسان ها ایجاد می‌شود تا زندگی را آسان و راحت کند. شاید ساده‌ترین نوع هوش مصنوعی را در قالب ساعت‌های الکترونیکی قدیمی بتوان سراغ گرفت، محاسبه زمان، ثانیه و استفاده از کرنومتر، ابزار ساده‌ای بود که تاثیر مهمی در زندگی انسان‌ها داشت.

در علوم کامپیوتر، هوش مصنوعی یا هوش ماشینی به هوشمندی گفته می‌شود که از هرنوع ماشین (و نه انسان) به‌دست بیاید. کتاب‌های مرجع در حوزه‌ی هوش مصنوعی، این علم را دانش مطالعه‌ی کارگزارهای هوشمند می‌دانند که چنین تعریف می‌شوند: «هر دستگاهی که توانایی درک محیط و فعالیت با حداکثر شانس موفقیت را داشته باشد». درمجموع اصطلاح هوش مصنوعی برای توصیف ماشین‌ها یا کامپیوترهایی به‌کار می‌رود که فعالیت‌های شناختی وابسته به ذهن انسان را به‌خوبی انجام دهند. ازمیان فعالیت‌های مهم شناختی می‌توان به «یادگیری» و «حل مسئله» اشاره کرد.

استفاده از هوش مصنوعی در نیمه دوم قرن بیستم به خصوص در صنعت به نحو فزاینده‌ای گسترش پیدا کرد. استفاده از هوش مصنوعی در حمل و نقل هوایی مانند سیستم هدایت خودکار هواپیما یا استفاده از ربات‌های خط تولید صنایع، بخشی از توسعه اولیه هوش مصنوعی بود که تغییر شگرفی در ارتقای دقت و کیفیت در عملکرد نیروی انسانی به حساب می‌رفت. نیرویی با کیفیت کار بهتر، خستگی ناپذیر و البته پیشرو.

کاربردهای هوش مصنوعی کجاست؟

با ورود و توسعه نسل دوم اینترنت، استفاده از هوش مصنوعی در بسترهای ارتباطی رشد زیادی پیدا کرده است؛ امروزه اکثر سایت‌های فروش اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی، با استفاده از هوش مصنوعی، ذایقه و نگرش مخاطب را بررسی، تحلیل و مورد استفاده قرار می‌دهند. برای نمونه در شبکه اینستاگرام، عکس‌هایی که بیشتر توسط کاربر مورد پسند بوده، در مرورگر (اکسپلور) به نمایش گذاشته می‌شود یا اگر از سایت‌های فروش اینترنتی گشتی زده باشید، در مراجعات بعدی، کالاهایی که در گذشته بیشتر مورد توجه کاربر بوده، ابتدا نمایش داده می‌شود. شخصی سازی صفحات اینترنتی هم بخش دیگری از استفاده هوش مصنوعی در شبکه‌های ارتباطی است.

یکی از پرکاربردترین نمونه‌های هوش مصنوعی که همگی ما هر روزه با آن سر و کار داریم؛ نرم‌افزارهای مسیریابی است. این نرم‌افزارها با تحلیل ترافیک و رفتار رانندگان، بهترین مسیر را به لحاظ مسافت، زمان و حجم ترافیک، برای کاربر انتخاب می‌کند. در مرتبه بالاتری از این عملکرد، استفاده از هوش مصنوعی در حوزه کنترل ترافیک شهری و ایجاد شبکه یکپارچه در چراغ‌های راهنمایی و رانندگی است که می‌توانند ترافیک را در یک محدوده یا زون منطقه‌ای کنترل و مدیریت کنند.

کارشناسان پیش بینی می‌کنند تا ده سال آینده با توسعه خودروهای خودران، تشکیل پرونده الکترونیک سلامت برای همه افراد، حضور ربات‌ها در زندگی اشخاص و رشد صنعتی استفاده از هوش مصنوعی، بخش بالایی از زندگی انسان‌ها را تحت تاثیر مستقیم قرار دهد. همین پیش‌بینی، ایرانی‌ها را هم به صرافت انداخت تا از قافله رشد عقب نمانند.

توجه ایرانی‌ها به توسعه هوش مصنوعی

سرپرست مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات  با اشاره به “تدوین نقشه راه توسعه هوش مصنوعی”، به استفاده از مطالعات تطبیقی ۲۴ کشور در این سند با بیان اینکه این سند در دو بخش کلی توسعه کاربردها و توسعه توانمندسازها ارائه شده است، ادامه داد: در بخش توسعه کاربردها بیشترین هدف استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌های اولویت‌دار همچون سلامت، حمل و نقل و کشاورزی بود و در اولویت‌های بعدی حوزه‌هایی همچون آموزش، صنعت و محیط زیست مد نظر قرار گرفته‌اند. سند نقشه راه هوش مصنوعی شامل ۱۰ هدف کلان، ۹ راهبرد و ۱۵۶ فعالیت است که افق ۱۰ ساله تا ۱۴۱۰ برای آن در نظر گرفته شده است. در این بین، ۷ راهبرد توسعه توانمندسازها را شامل می‌شود،  راهبرد هشتم به کاربردهای اولویت دار اختصاص داشته و راهبرد نهم مربوط به پایش، راهبری و نظارت سند توسعه هوش مصنوعی است.

دکتر معین، هدف از تدوین این سند را علاوه بر انجام اقداماتی در راستای استفاده از هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری و حل چالش‌های کشور، نگاشت نهادی متولیان مجموعه اقدامات و بازه زمانی آنها برشمرد و گفت: در این سند ملاحظات امنیتی و حفظ حریم خصوصی داده‌ها و کلان داده‌های افراد و سازمان‌ها لحاظ و اقدامات لازم جهت حفظ دادگان حیاتی کشور در گستره ملی در نظر گرفته شده است، به شکلی که استفاده از داده‌ها در تحلیل‌های هوش مصنوعی باعث تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و سازمان‌ها نشود.

استفاده از هوش مصنوعی روز به روز در حال گسترش است به طوریکه کشورهای پیشرفته، به خصوص در صنایعی که در مرز دانش حرکت می‌کنند، به نحو روز افزونی به سمت استفاده از هوش مصنوعی گرایش پیدا کرده‌اند. ما هم اگر بخواهیم، از دنیا عقب نمانیم، باید به این سمت حرکت کنیم.