به گزارش اشراف- لیلا باقری، نوجوانانی که اغلب‌شان عادت دارند به رمان‌های ساده در ژانر وحشت یا عاشقانه. اما این نویسنده علاقمند به نوشتن در این فضاست و می‌گوید گرچه مخاطبان رمان تاریخی در بین نوجوانان کم است اما همین تعداد کیفیت بالایی دارند و باید به نیازهایشان توجه کرد.

«بی‌نشان‌های ارس» آخرین کار اوست و رمانی خواندنی از سرنوشت ۴ مرزبانی که تنها و غریبانه دربرابر ارتش سرخ شوروی ایستادگی کردند و در تنهایی جان دادند درحالی که دولت مرکزی از قبل تسلیم شده بود. گفتگوی ما را با نویسنده، درباره این رمان خواندنی و محترم، دنبال کنید.

چرا تصمیم به نوشتن «بی‌نشان‌های ارس» گرفتید؟

جرقه این رمان از سفری به جلفا زده شد. زمانی که سفر کردم با مزار ۳ نفر از مرزبانان ایرنی که کنار پل جلفا دفن شده‌اند، مواجه شدم و برایم سوال شد که قصه این افراد چیست. پیگیری کردم و متوجه شدم به صورت غریبانه‌ای شهرویور سال ۱۳۲۰ در مقابل ارتش سرخ شوروی مقاومت کردند و شهید شدند، درحالی که دولت مرکزی تسلیم شده بود اما این مرزبانان با تشخیص خودشان، تصمیم به مقاومت گرفتند تا جلوی پیشروی ارتش روسیه را بگیرند. متاسفانه اطلاعات بسیار کمی درباره این ۴ مرزبان وجود دارد که سه نفر آنها شهید شده و یکی‌شان در نهایت فرار کرده بود. آنقدر مهجورند که حتی متوجه شدیم، نام یکی‌شان اشتباه روی مزارش نوشته شده است. هیچ‌کسی نمی‌داند در ۲۴ یا ۴۸ ساعت آخر مقاومت چه بر سر این مرزبانان آمد و چه کشیدند. برای همین تلاش کردم در قالب رمان جهان درونی این شخصیت‌ها را بشکافم و بدانم چه انگیزه‌ای و هدفی داشتند و چه در ذهنش‌شان می‌گذشت که حاضر شدند با امکانات و نفر اندک با یک ارتش مبارزه کنند. برای نوشتن رمان نیاز بود که وارد ذهن شخصیت‌ها شوم و به بخش‌هایی برسم که تنها از دست رمان و داستان برمی‌آید. درواقع هرکجا که دست مورخ کوتاه می‌شود، داستان‌نویس وارد می‌شود تا حلقه‌های مفقوده را پیدا و گره‌ها را باز کند و زوایای پنهان را آشکار.

 کمی درباره قصه «بی‌نشان‌های ارس» بگویید.

گفتم، اطلاعات تاریخی پیرامون سه نفر دفن شده بسیار اندک است و عملا با مطالعه اسناد نمی‌توانیم به تمام زوایای این ماجرا دست پیدا کنیم. تنها می‌دانیم که ۴ نفر بودند و در برابر لشگر ۴۷ ارتش سرخ شوروی بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت مقاومت کردند؛ سه نفر شهید می‌شوند و یک نفر فرار می‌کند. نکته جالب اینکه وقتی شهید می‌شوند و دشمن از راه می‌رسد آنها را دفن می‌کند. این اتفاقی بسیار انسانی و مهم است، چراکه می‌توانستند اجساد را در رودخانه بیندازند و دیگر هیچ نشانی از آنها باقی نماند اما آنها را با احترام نظامی به خاک می‌سپرند و این اتفاق یکی از فرازهای مرکزی قصه است. چون گمان نمی‌کردند این مقاومت از سوی همین تعداد اندک بوده است و توقع دیدن یک ارتش را داشتند.

یک نکته قابل توجه دیگر در قصه این است که سال‌های قبل از جنگ پل را مهندسان روس ساخته بودند و حالا کسی که در سال‌های دور دوست بوده باید به عنوان دشمن رو در روی مرزبانان ایرانی بجنگد.

تنها به روایت آن ۴۸ ساعت پایانی پرداختید؟

در ظاهر بله اما در رمان شکست زمانی داریم و گاهی به گذشته می‌رویم و گاهی به آینده و یک روند تاریخی تعریف می‌شود تا شرایط کشور خودمان و شوروی مشخص شود و خواننده بداند جنگ در چه شرایطی رخ داده است.

لازم است که خواننده از قبل پیش زمینه‌ای درباره تاریخ این مقطع داشته باشد یا قصه خودبسنده است؟

هدف رمان تاریخی انتقال اطلاعات تاریخی نیست و تنها هدفش قصه‌گویی است، نقل تاریخی را متون تاریخی انجام می‌دهند یا متن‌های تعلیمی در سیستم آموزشی که وظیفه‌شان انتقال اطلاعات است. رمان تاریخی تنها موضوعی را از تاریخ می‌گیرد و پرداخت می‌کند تا بتواند احساسات و عواطف را منتقل کند. در نتیجه کلیات را از تاریخ می‌گیرد و جزیئات را خودش پرداخت می‌کند. از همین رو وقتی مخاطب وارد متن رمان می‌شود با داستانی مواجه است که استقلال خودش را دارد. تا پایان رمان هم خواننده درمیابد که اتفاق در چه سالی رخ داده است، کدام کشور مهاجم و کدام مدافع بوده است و هر گرهی باشد، باز می‌شود. اما اگر مخاطبی کنجکاوی باشد و برایش فراتر از قصه سوالی پیش بیاید، باید خودش به متون مرتبط تاریخی مراجعه کند.

مخاطب نوجوان رمان تاریخی کم است و این شما را برای نوشتن دلسرد نکرد؟

طبیعتا مخاطب داستان‌های تارخی کمتر از ژانرهایی مانند وحشت و فاتزی و عاشقانه است. اما گروهی از نوجوانان علاقمند رمان‌های تاریخی است و نویسنده باید نیاز و تقاضای این قشر از مخاطبان را هم در نظر داشته باشد. سبدی از آثار مورد توجه خوانندگان نوجوان است و هر نویسنده‌ای به گوشه از این نیازها می‌پردازد و قرار نیست همه نویسنده‌ها یک کار را انجام دهند و مخاطب باید بتواند در هر ژانری که علاقمند است، مطالعه کند. درهرحال گروه مخاطب رمان تاریخی محدودتر است اما گروهی که به این کتاب‌ها مراجعه می‌کنند، بچه‌هایی عمیق و ژرف‌نگرند و کیفیت این مخاطبان این ارزش را دارد که از کمیت بگذری و برایشان بنویسی و کار کنی.

با توجه به خاص بودن موضوع، «بی‌نشان‌های ارس» مناسب کدام گروه سنی است؟

گروه سنی نوجوان را از ۱۱ تا ۱۸ سال و حتی تا ۲۰ سال تعریف می‌کنند. مخاطب کتاب این کتاب هم گروه سنی بالای ۱۵ سال است… و همینطور مخاطب عام را هم شامل می‌شود. چراکه واژگان مورد استفاده در رمان نوجوانان با مخاطب عام تفاوتی نمی‌کند و دایره واژگانی به هم نزدیک است و همینطور برعکس.