به گزارش اشراف-شکوفه جواهری کاشانی، تکاوران نیروی دریایی با شمار بسیار اندک نیروهای عراقی را که بسیار مجهز بودند، ۳۳ روز در ابتدای جنگ زمین‌گیر می‌کنند و در طول هشت سال جنگ تحمیلی در عملیات‌های مختلف حضور داشته و حماسه‌های جاودانی آفریدند تا جایی‌که امام خمینی (ره) در مورد آن‌ها این چنین می‌گوید: «نیروی دریایی همچون سایر نیروها، بحمدالله در آب‌های خلیج‌فارس و مرزهای آبی کشور، در عرصه دفاع مقدس از کشور اسلامی‌مان، چون نگینی درخشنده است و بر عرشه کشتی افتخار و صلابت خود استوار ایستاده است.

رویارویی آن‌ها با نیروی دریایی دشمن و آن همه افتخارات رزم و رشادت و شهادت و نیز کنترل و بازرسی کشتی‌ها در خلیج فارس و تنگه هرمز و مهم‌تر از همه نبرد قهرمانانه آنان در برابر آمریکای متجاوز و حضور جدی آنان در آب‌های بین‌المللی، نشانه اقتدار و اعتبار این نیروی بزرگ و سرافراز است و ملت ایران باید به چنین ارتش مؤمن و وفاداری افتخار کند.»

مقام معظم رهبری هم در ابعاد و اشکال مختلف دلاوری این دریادلان را گرامی داشته و در یکی از بیانات خود می‌فرماید: «برهه‌هایی از آن دوران هشت سال، برهه نیروی دریایی بود، روز هنرنمایی نیروی دریایی. آن روز انصافا نیروی دریایی خوب كار كرد، حالا ماجرای ناوچه پیکان را همه می‌دانند؛ اما ماجرای اسکورت کشتی‌های نفتی را خیلی‌ها نمی‌دانند. چقدر نیروی دریایی ناوچه و کشتی‌های نفتکش را اسکورت کرده تا توانستند از این دریا عبور کنند. ما همه‌چیزمان به این نفت بند بود که می‌خواستند آن را قطع کنند؛ آنجا بود که نیروی دریایی تحرک خودش را، جوهر خودش را نشان داد.».

در این گزارش به معرفی کتاب‌های مطرح منتشرشده درباره نیروی دریایی و چند تن از شخصیت‌های برجسته آن‌ می‌پردازیم.

راز مروارید
جنگ طولانی و دفاع مقدس ملت ایران تداعی پایمردی حماسه آفرینانی است که با ایمان قوی و عشق به سرزمین خود در نبرد نابرابر، معادلات دشمنان را برهم زدند و سرانجام با عزت و اقتدار، اراده سترگشان را بر بیگانگان تحمیل کرده و با ایثار و مقاومتشان از کیان این آب و خاک حفاظت و حراست نمودند. عملیات مروارید از جمله اتفاقات نادر و حماسه ساز دوران هشت سال دفاع مقدس است. ابعاد این عملیات آنچنان بود که امام خمینی(ره) در پیامی به مناسبت موفقیت این عملیات فرمودند: «… رویارویی نیروی دریایی ارتش با دشمن و آن همه افتخارات رزم، رشادت، شهامت و شهادت نشانه ای از اقتدار و اعتبار این نیروی بزرگ و سرافراز است…».

کتاب «راز مروارید» از دوران جوانی تا بازنشستگی ناخدا سعید کیوان‌شکوهی را شامل می‌شود. وی در دوران حکومت پهلوی، سال‌های دانشجویی خود را در انگلستان سپری کرد و یا در ماموریت‌های دریایی بود. با توجه به شخصیت خاص ناخدا کیوان‌شکوهی، هر جایی که نقص و نقطه ضعفی بود، به راحتی مطرح کرده روی موضوع خاصی تعصب نداشته و در بیان خاطرات، خودسانسوری نکرده‌ است. ناخدا کیوان‌شکوهی، اسناد زیادی از دوران دفاع مقدس در خانه داشت و خیلی از خاطراتش، بر اساس همین اسناد، زنده و از شهدایی مانند: حسین حفیظی، محمدابراهیم همتی و حتی بزرگانی مثل ناخدا مصطفی مدنی‌نژاد که مقیم ایران نیست، یاد شد. تمام این افراد، اقداماتی در دوران جنگ انجام داده‌اند که تاکنون ناگفته مانده بود. مرور خاطرات ناخدا کیوان‌شکوهی، باعث می‌شود که فهم بهتری از جزییات عملیات مروارید داشته باشیم.

دانش‌نامه عملیات‌های ماندگار نیروی دریایی
این کتاب مجموعه‌ای از مدارک، اسناد مستند موجود زمان دفاع مقدس مناطق عملیاتی، پروژه‌های تدوین‌شده کارشناسان نظامی، کتاب‌های منتشرشده، خاطرات رزمندگان، پیشکسوتان، جانبازان و بازماندگان جنگ تحمیلی است که با نظارت و حمایت بی‌دریغ امیر فرماندهی محترم نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران تهیه و تدوین شده است. حماسه هشت سال دفاع مقدس با سختی‌ها و جانفشانی‌های کارکنان غیور نیروهای مسلح جمهوری اسلامی و ملت قهرمان ایران، به خون شهیدان در جای‌جای ایران عزیز معطر شده است و در آن زمان پرسنل نیروی دریایی ارتش نیز دوشادوش سایر رزمندگان اسلام سهم بسزایی در خلق این حماسه تاریخی داشته‌اند که به بخش‌هایی از آن رشادت‌ها در این اطلس پرداخته‌ شده است، هرچند که باگذشت سه دهه، امکان دسترسی به اکثر اسناد و مدارک دفاع مقدس که برابر روش بایگانی‌ها امحاء ‌شده و ایثارگران زمان جنگ که به‌افتخار بازنشستگی نائل شده‌اند وجود نداشته است، ولیکن تلاش شده تا از ذهنیت‌ها، احساسات و وابستگی‌های سازمانی در نگارش این کتاب پرهیز و واقعیات جنگ نگارش شود.

این اثر نه بازگویی همه‌ آن روایت‌ها، دلاوری‌ها، حماسه‌ها و جانفشانی‌ها بلکه گوشه‌ای از آن همه است؛ روایتی تشریحی از کلیاتِ آن عملیات‌ها و دسته‌بندی و نظم‌بخشی رویدادها برای نسل‌هایی است که صحنه‌های قدسی ارتش اسلام را ندیده‌اند و از عاشقان غزل‌سُرای خون و خاک جز خاطره‌ای مخدوش چیزی نشنیده‌اند. پس آگاهیم که این کتاب ما را از پرداختن به زوایای دیگر هشت سال دفاع مقدس بی‌نیاز نمی‌کند بلکه ما را به تلاش بیشتر و ادامه‌ این راه وامی‌دارد.

تکاوران نیروی دریایی در خرمشهر
تکاوران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از عناصر پررنگ در روزهای مقاومت در خرمشهر در آغاز جنگ تحمیلی بودند که با تقدیم حدود ۳۰۰ شهید و زخمی، حماسه‏ای ماندنی و خاطره‌انگیز آفریدند. در همه خاطرات و کتاب‏‌هایی که تاکنون در باره جنگ در خرمشهر منتشر شده درباره نقش و جایگاه تکاوران نیروی دریایی ارتش در دفاع از خرمشهر مطالبی آمده‌ است و اخیرا تعدادی از این نیروهای فدکار به بیان خاطرات خود پرداخته‌اند. فرمانده آن تکاوران، ناخدایکم هوشنگ صمدی است که کتاب حاضر، خاطرات شفاهی ایشان از آغاز زندگی تا آزادی خرمشهر در سوم خرداد ماه ۱۳۶۱ است.

این اثر روایتی از دفاع ۳۴ روزه مردم خرمشهر و تکاوران نیروی دریایی ارتش در هفته های نخست هشت سال دفاع مقدس دارد که از زبان ناخدا هوشنگ صمدی به‌صورت خاطرات شفاهی نوشته شده است. صمدی در این کتاب پس از سه دهه سکوت برای نخستین‌بار ناگفته‌هایی از رزم نیروی دریایی ارتش در خرمشهر را گفته است. تکاورانی که جا دارد بیشتر به نگارش خاطرات آنان بپردازیم و ایثارگری‌های آنان را برای ثبت در تاریخ روایت کنیم.

ناخدا هوشنگ صمدی یکی از قهرمانان ملی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر است؛ افسری شجاع، دلیر، باکفایت و بسیار ایران‏دوست که به فرماندهی او، تکاوران، نیروهای مردمی و سپاه پاسداران با ایثار خون و جان خود موفق شدند ارتش تا بُن دندان مسلح عراق را هفته‏‌ها در خرمشهر زمین‏‌گیر کنند و ضربات و تلفات سنگینی بر تجهیزات و نفرات متجاوزان به آب و خاک ایران زمین وارد کنند.

تکاور گردان یکم
کتاب «تکاور گردان یکم» عنوان اثری به قلم سیدقاسم یاحسینی است که در این کتاب به خاطرات شفاهی ناوسروان علی‌اکبر پیرپور پرداخته شده است و قرار است در سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه ‌شود. ناوسروان علی‌اکبر پیرپور ازجمله تکاوران گردان یکم نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی شمرده می‌شود. او به پایگاه دوم نیروی دریایی ارتش به بوشهر رفت و در ساخت و بنای اولیه گردان تکاوران حضور فعال و مؤثری داشت. راوی در این اثر خاطرات متنوعی از شکل‌گیری گردان یکم تکاوران و برخوردش با مستشاران غربی را روایت کرده است که این خاطرات بسیار خواندنی است؛ چراکه با شروع انقلاب، پیرپور و جمعی دیگر از تکاوران در همان پایگاه نیروی دریایی بوشهر به تبلیغ انقلاب پرداخته و در شمار نیروهای طرفدار انقلاب شروع به پخش اعلامیه و نوارهای حضرت امام پرداختند.

با پیروزی انقلاب اسلامی پیرپور و گروه دیگری از تکاوران به رهبری تکاور مشهور «عیسی حسینی‌بای» گروه ضربتی را تشکیل دادند؛ کارگروه ضربت حفاظت از انقلاب، ایجاد امنیت و نگهبانی در مناطق حساس شهر و خارج از شهر بوشهر را عهده‌دار بود. با شروع جنگ‌های کردستان این تکاور به کردستان اعزام شده و خاطرات جالبی را روایت کرده که در جای خود قابل توجه است. ساعتی پس از جنگ تحمیلی گردان یکم تکاوران نیروی دریایی به فرماندهی «ناخدا هوشنگ صمدی» از بوشهر به سوی آبادان و خرمشهر اعزام شدند و از روز اول مهر ۱۳۵۹ در خرمشهر با نیروهای عراقی درگیر می‌شوند،‌ پیرپور نیز در شمار همین تکاوران بود که خاطرات هیجان‌انگیزی از ۳۴ روز مقاومت تکاوران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خرمشهر را روایت کرده است. در یک نگاه کلی این کتاب برگ‌های ناگفته‌‌هایی از حضور تکاوران انقلاب اسلامی از مبارزه با ضدانقلاب و جنگ تحمیلی را روایت کرده است.

مجموعه قصه‌های دریا
مجموعه «قصه‌های دریا» خاطرات جمعی از فرماندهان نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نداجا) در دوران دفاع مقدس برای نوجوانان است. این مجموعه شامل«تکاوران خرمشهر» خاطرات ناخدا یکم تکاورهوشنگ صمدی نوشته سید قاسم یاحسینی، «من یک کلاه‏ سبزم» خاطرات امیر دریادار دوم تکاور محمدحسین محیطی نوشته فاطمه بهبودی، «یک شهر، یک خانه» خاطرات دریادار دوم داریوش ضرغامی نوشته مریم حضرتی، «آتش و پرواز لاک پشت‌ها» خاطرات ناخدا یکم عملیات هوایی میرمنصور سید قریشی به قلم حسین قربانزاده، «سبلان زنده است» خاطرات امیردریادار دوم عرشه عبدالله معنوی رودسری نوشته رضا قلی‏زاده‏ علیار، «درست یک پا روی زمین» خاطرات ناخدا یکم تکاور سلیمان محبوبی نوشته محمداسماعیل حاجی علیان، «خواهرم جوشن» روایتی از خاطرات دریاداردوم عرشه علی‌‏اکبر اخگر نوشته مهدی زارع، «بویه‌های روشن» خاطرات ناوسروان تکاور سیداحمد شمس‌‏زاده علوی نوشته حسن احمدی، «باد سرخ» خاطرات امیر دریادار دوم عرشه ناصر سرنوشت نوشته هادی حکیمیان و «اقیانوس‌ها چرخ می‌‏زنند» خاطرات ناو سروان تکاور مهدی ارتیانی نوشته پری آخته است.

مردان آب؛ مردان آهن
یکی از جلوه‌های ماندگار حماسه و ایثار، مقاومت تکاوران غیور نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، در مقام مدافعان جان‌برکف خرمشهر، پس از تجاوز رژیم بعثی عراق بود که صحنه‌هایی ماندگار و جاودانه از شجاعت و فداکاری خلق کرد. استان اردبیل، با وجود نداشتن مرز آبی، همواره‌ فرماندهان و رزمندگان غیوری در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران داشته که مایه مباهات و افتخار مردم غیور این استان بوده‌اند. برخی از این رزمندگان‌ به‌سبب شایستگی‌ها و توانمندی‌هایشان به پُست‌های بالای فرماندهی رسیدند و برخی دیگر به بالاترین مقام و افتخاری که یک رزمنده می‌تواند به دست آورد، یعنی جانبازی و شهادت، نایل آمدند.

این کتاب که با قلم شاهد مجتهدزاده گوشه‌ای از زندگی و خاطرات و جان‌فشانی‌های رزمندگان و شهیدان استان اردبیل در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را روایت می‌کند اخیرا در حوزه‌ هنری انقلاب اسلامی رونمایی شد و به تازگی روانه بازار نشر شده‌است. مقاومت ۳۴ روزه تکاوران و تفنگ‌داران در خرمشهر را می‌توان کلید اصلی و پایه و اساس این نبردها به حساب آورد. دشمن در این دوره با مقاومت سرسختانه مدافعان روبه‌رو شد و ناچار به شکست طرح تاکتیکی تن داد. هدف یک‌روزه طراحان به ۳۴ روز نبرد سخت و طولانی تبدیل شد که تلفات بسیار سنگینی را برای دشمن به بار آورد.

در این کتاب، علاوه بر آشنایی با شهدای هشت سال دفاع مقدس نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از استان اردبیل، روایت‌هایی از تکاوران گردان یکم، که از استان اردبیل بوده‌اند، به‌علاوة خاطرات تعدادی از تکاوران استان گیلان، که در آن دوران در کنار برادران اردبیلی خود از کیان اسلامی دفاع کردند و ۳۴ روز مانع سقوط خرمشهر شدند، نقل شده است. همچنین، خاطراتی از افسران دریایی، که در طول هشت سال دفاع مقدس روی شناورها یا داخل پایگاه‌های دریایی مقتدرانه بر تصورات دشمن خط بطلان کشیدند، آورده شده است تا هم‌گام با خاطرات این بزرگ‌مردان‌ تاریخ روزهای سخت آغازین جنگ تحمیلی را ورق بزنیم.