به گزارش اشراف – شیما کرمی، این کتاب روایتگر داستان زندگی زنی است که از روستای خوش آب و هوا و در دل کوهستان به تهران مهاجرت می­کند. در تهران دوره­های امدادگری را می­گذارند. این بانو امدادگر در زمان جنگ به کردستان و دزفول و اندیمشک و … می­رود. در راستای اهداف خود تلاش می­کند و هیچ چیز مانع رسیدن او نمی­شود. با جعفریان درباره این کتاب و لزوم نگارش خاطرات زنان در ادبیات پایداری حرف زده و این را پرسیدیم که ثبت خاطرات زنان در ادبیات پایداری چه تاثیری بر مخاطب می‌گذارد. او معتقد است زنان هم باید زندگی را تجربه کنند و افسوس اینکه چرا به دنبال علایق خود نرفتند را نخورند. و این را بدانند که هیچ موقع حجاب مانع رشد و پیشرفت آن­ها نمی­شود.

1. چه شد که نوشتن خاطرات شمسی سبحانی را شروع کردید؟‌ انتخاب خودتان بود؟ ‌به شما پیشنهاد شد؟

از چنده­لا تا جنگ دومین اثر و شروع کار من به صورت جدی و مستقیم با دفتر ادبیات پایداری است. تا قبل از این کار، مصاحبه­ها به مشهد ارسال می­شد و کار نگارش و تدوین انجام می­دادم. این کار هم زمان با تاسیس دفتر زنان مصادف شد. از من برای همکاری با دفتر زنان دعوت شد. آقای سرهنگی لیستی از بانوانی که در جنگ به صورت امدادگر، پرستار، رزمنده و یا به شکل­های مختلف فعالیت داشتند را در اختیار ما قرار داد. اطلاعات این افراد با حضور من و ناهید سلمانی جمع­آوری شد. با تک­تک این افراد تماس گرفتیم و صحبت کردیم. طی این صحبت­ها متوجه شدیم که هرکدام از این خانم­ها به چه صورت با جنگ درگیر شدند. از بین لیست ده یا بیست نفریه که داشتیم تعدادی را انتخاب کردیم و به سراغ آن­ها رفتیم. شمسی سبحانی نیز جزء همان لیست بود. هنگام صحبت با شمسی سبحانی، متوجه شدم یک جسارت خاصی دارد و همین موضوع من را به سمت او کشاند.

2. چرا شخصیتی مانند شمسی سبحانی در کارهای بعدی تکرار نشد. این نگاه چه تاثیری بر مخاطب دارد؟

مخاطب باید زنان و شخصیت­های مختلفی که با جنگ روبرو شدند را ببیند. اینها تیپ­های متفاوتی هستند. باید زندگی آن­ها باز شود. آشنا شدن با زندگی زنی که از روستا خوش آب و هوا به نام چنده­لا کوچ می­کند و تهران می­آید و بعد سر از جنگ درمی­آورد، چه سودی برای مخاطب دارد؟ مخاطبین من، کسانی که در حوزه ادبیات پایداری کارهایم را دنبال می­کنند متوجه می­شوند همه زن­هایی که در آثارم به تصویر کشیدم، یک مسیری طی کردند. همه آن­ها به نوعی با جنگ درگیر شدند و هر کدام از آن­ها یک نگاه متفاوت به جنگ داشتند. اینها زن­های متفاوتی هستند. همین موضوع باعث می­شود مخاطب با دیدگاه­های مختلف زنان آشنا شود. اما تمام آن­ها یک وجه مشترک ایستادگی و مقاومت دارند. اما شمسی سبحانی نماد یک زنی است که بسیار سخت­کوش، جسور، پایبند به اصول و عقاید و …. است. سبحانی هیچ موقع در راستای رسیدن به هدفش به هیچ کاری نه نمی­گوید و حتی زمانی که به بیمارستان کلانتری اندیمشک می­رود در آنجا در قسمت رخت­شور خانه شروع به فعالیت می­کند. جایی که هرکسی شاید حاضر به شستشو لباس و گان­های اتاق عمل در آن شرایط نباشد. اما شمسی مشوق دیگر زنان می­شود و آن­ها را با خود همراه می­کند. جنگ جدا از زندگی نیست و در زندگی، دائما در حال جنگ و به چالش کشیده شدن هستیم. ممکن است یک فرد در اثر سانحه­ای قطع نخاع شود. همین موضوع برای یک فرد باعث ایجاد افسردگی و فاصله از اجتماع و گوشه­نشینی می­شود. اما یک فرد دیگر مقاومت می­کند و برعکس همین موضوع برای او سکوی پرش می­شود. شمسی سبحانی نماد یک زن موفق و انتخابگر است که پای انتخاب خود می­ایستد. سبحانی نمادی زنی است که واقعا زندگی کرده است و هیچ زمان افسوس اینکه چرا زندگی نکردم و یا کاری که دوست داشتم انجام بدم ولی ندادم را نمی­خورد. من اصلا فمنیست نیستم ولی زن فقط وظیفه در خانه نشستن و بچه بزرگ کردن را ندارد. زنان هم باید زندگی را تجربه کنند و افسوس اینکه چرا به دنبال علایق خود نرفتند را نخورند. و این را بدانند که هیچ موقع حجاب مانع رشد و پیشرفت آن­ها نمی­شود.

3. چنین پرداخت هایی آیا ما را به داشتن تصویری کامل تر و واقعی تر از آدم های سال های جنگ نمی کشاند؟

دقیقا. چرا من دیدگاه­های مختلف را مطرح کردم. ممکن است این شخصیت­ها در مواقعی رویرو هم بایستند ولی تمام آن­ها به یک نوعی با جنگ درگیر شدند و مقاومت کردند. تمام آن­ها قابل احترام هستند. هر کدام از آن­ها در زندگی بها داده­اند بابت اینکه در حال حاضر ما در آرامش باشیم. زندگی خود را فدا کردند که جنگ هشت ساله بدین صورت تمام شود و قسمتی از خاک کشور تصرف نشود. تمام این زن­ها ممکن است از نظر اعتقادی با هم متفاوت باشند ولی هدف همه آن­ها یکی­ست. فقط شکل پردازش به آن متفاوت است. تا وقتی که شیرینی زندگی این افراد درنیاید، تلخی جنگ پیدا نمی­شود.

4. نظر شما در خصوص اهمیت پرداختن به زندگی و خاطرات زنان در دفاع مقدس چیست؟

من حق خود را در این راستا ادا کردم. در آثارم حداقل چهار نوع زن را به تصویر کشیدم. زنانی که دارای رویکردها و تفکرات مختلفی هستند. آن­ها در زندگی و مواجه با جنگ با چالش­های مختلفی روبرو می­شوند. اگر دیگران هم با این نوع نگاه که زنان با شرایط های مختلف چگونه درگیر جنگ می­شوند پیش بروند، از حالت کلیشه­ای خارج می­شود. جامعه نیز از نگاه کلیشه­ای نسبت به زنان خارج می­شود. این کار را حتما باید انجام دهیم جدایی از اینکه هر کدام از خاطرات آن­ها چقدر خواندنی و جذاب یا آموزنده است، باید یک قدم جلوتر رفت و تفاوت این زن­ها را مطرح کرد. که همین موضوع باعث ایجاد نگاه نو می­شود. باید محقق به این نوع نگاه­های مختلف برسد.

5. کتاب های خاطره را مواد خام خوبی برای نویسندگان می دانند. آیا شما کارتان را خاطره نگاری می دانید؟

بله خاطره­نگاری است.

6. شمسی سبحانی را در یک جمله توصیف کنید.

شمسی سبحانی زنی است که نسبت به هدف خود اعتقاد و تعصب دارد.

7. دغدغه شما در نگارش ادبیات پایداری و خاطره‌نویسی چیست؟

تمام صفات انسانی چه خوب و چه بد در بحران­ها و جنگ هویدا می­شود. همین موضوع باعث علاقمند بودن من به حوزه جنگ و ادبیات پایداری شد. واقعا جنگ را جدا از زندگی نمی­بینم. کشور چند سال است که در حال جنگ است و می­بینیم که شرایط سختی داریم. اما توپی یا تفنگی در نمی­شود. به خصوص در حال حاضر و با وجود کرونا. همین موضوع باعث می­شود من بیشتر به نگاه خودم برسم که زندگی مبارزه و جنگ است. هر کدام از ما به نوعی در حال مبارزه با زندگی هستیم. در آن زمان جبهه مشخصی بود و همه خودشان را به آنجا می­رساندند و خودشان را نشان می­دادند. ممکن بود رزمنده تیر بخورد و فرد کنار دست آن فرار کند و یا نه او را روی کول زده و با خود ببرد. در آنجا اخلاقیات نمود پیدا می­کرد. الان در صحنه زندگی طور دیگری نمود پیدا می­کند. ادبیات پایداری برای من، ادبیات مبارزه، آموزش زندگی، درگیر شدن با یک مشکل، حل مسئله و … است. در زندگی شخصی­ام هنگامی که با یک مشکل مواجه می­شم تمام این زن­ها جلو چشم من می­آیند. این زنان به من درس مقاومت، سرسخت بودن، جا خالی نکردن در مقابل شرایط سخت زندگی را می­دهند. این موضوع خیلی برای ما قابل اهمیت است و اصلا تاریخ مصرف هم ندارد. ما باید این را از ادبیات پایداری یاد بگیریم.