به گزارش اشراف-سیده‌معصومه معاف‌رودپیشی، در سرزمین‌مان ایران- که به چهارفصل بودنش شهره است- چه خوش باشد روزهایی ملی که هرکدام به دیاری در این پهنه نعمت‌خیز تعلق دارند، برای نمونه استانی شمالی که برکسی پوشیده نیست سرسبزی و طراوتش موجب نشاط همگان بوده، هست و خواهد بود. چهاردهمین روز آبان‌ماه به‌نام این خطه مصفا رقم‌خورده است. جای گرفتن در تقویم رسمی کشور ابعاد ملی و صنایع‌دستی و… هر استان را بیشتر و بهتر مورد توجه قرار می‌دهد و این موجب خرسندی و افتخار هر ایرانی است.

چرا روز ملی مازندران؟

این روز (۱۴ آبان البته به سال۲۴۳ شمسی مطابق با عید سعید فطر ۲۵۰ هجری قمری) سرآغاز بیعت مردم این خطه با بنیانگذار نخستین حکومت شیعی علوی در جهان بود و ارادت و اخلاص مازندران به ائمه‌اطهار سبب‌شده مازنی‌ها در درازای ۱۲ قرن شیعه بمانند و با افکار و باورهای شیعی زندگی می‌کنند. بر همین اساس این روز، با عنوان روز «مازندران، دیار سبز علویان» در تقویم شمسی ثبت شده است.

به‌باور یکی از محققان و پژوهشگران مازندران، مختصات و خصوصیات منحصر‌به‌فرد این منطقه چنین رویداد و نامگذاری مبارکی را طی سال‌های اخیر سبب شده است. ما با سرزمینی روبه‌رو هستیم که در آن افسانه و اسطوره و تاریخ با یکدیگر تضادی ندارند و به آشتی و ملاقات هم رفته‌اند، افسانه و اسطوره‌اش عین تاریخ بوده و درهم آمیخته‌اند.

به‌ سال ۱۳۸۸ شورای فرهنگ عمومی استان مازندران، روز ورود علویان را روز مازندران نامید که درواقع روز ورود حسن بن زید به سعیدآباد (نام پیشین مرزن‌آباد) بود و به همین دلیل در آنجا که نخستین بیعت مردم طبرستان با داعی‌کبیر بود، دبیرخانه دائمی همایش طبرستان تاسیس شد.

هنگامی که از روز ملی استان یا شهر یا کشوری سخن به میان می‌آید، مقصود فقط نام نهادن نیست- که اگر چنین باشد می‌شود رفع‌تکلیف- بلکه این امر بهانه‌ای است تا تمام ابعاد آن را بیش از پیش به‌مداقه بگذاریم و پیرامون اعتلای هرچه افزون‌تر فرهنگ و هنر و نیز عرصه‌های گوناگون آن روز بکوشیم، زیرا با برنامه‌ریزی خلاقانه و هماهنگی با مسئولان و دست‌اندرکاران مرتبط با آن رویداد می‌توان برای بزرگداشت و پاسداشتش در گستره‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و بومی پیگیری کرد و سبب ارتقای هرچه بیشتر آن روز شد و جان‌کلام و حق‌مطلب را ادا کرد.

چنانکه مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران بیان کرده بود قصد دولتی کردن این روز را ندارند و بر این باورند که روز مازندران به همه مردم این استان و ایران تعلق دارد، بنابراین جریان مردمی اساس و محور این بزرگداشت محسوب می‌شود.

درباره مازندران

این منطقه از زمان ساسانیان تا دوره شاه‌عباس اول، سرزمینی کاملا مستقل به نام طبرستان بود. جالب اینجاست که شهرهای آمل، ساری، کجور و کلار در دوره‌های گوناگون مرکز آن بودند. شاید بدانید شهرهای نامبرده از مراکز تاریخی این خطه نیز هستند.

ریشه‌ باستانی

در پیوند با تاریخ این سرزمین نکته تامل‌برانگیزی نهفته است؛ اینکه پیشینه نام نهادن مازندران بر طبرستان پس از سرایش کتاب ارزشمند و بی‌نظیر «شاهنامه» زنده‌نام فردوسی‌طوسی بوده‌ و در نگاشته‌های پیش از این اثر نفیس نامی از مازندران به‌گوش نرسیده و ثبت نشده بود، حتی تاریخ‌نگاران یونانی و رومی در گزارش‌های تاریخی‌شان از عصر آشوریان، هخامنشیان، اشکانیان و اسکندر نیز آن سامان را تپوریا ثبت کرده‌اند. در دوران ساسانیان آن را تپورستان می‌خواندند و پس از یورش عرب‌ها در منابع و مآخذ ایرانی و عربی، به طبرستان معرب شده بود. شایان ذکر است که بسیاری از اساتید شاهنامه‌شناس در این زمینه بسیار نوشته و گفته‌اند، ازجمله کتاب «پژوهشی در شاهنامه» نوشته ادیب، لغت‌شناس، مورخ معاصر و استاد دانشگاه، دکتر حسین کریمان که در باب تفاوت مازندران شاهنامه فردوسی با مازندران امروزی نوشته شده ‌است.

اشغال توسط روسیه

شوربختانه با عقد معاهده سنت‌پترزبورگ‌ سرزمین‌هایی به روسیه واگذار شدند، ازجمله گیلان، مازندران، استرآباد و قفقاز شمالی و جنوبی. این عهدنامه به سال ۱۷۲۳ میلادی یا ۱۱۰۲ خورشیدی بین امپراتوری روسیه و ایران بسته شد و مطابق آن سربازان روسی به یاری‌رسانی و برقراری صلح داخلی، امنیت و آرامش ایران موظف شدند، با این کار شهرهای گوناگون مازندران و گیلان حدود یک‌دهه در تصرف روس‌ها بودند. سرانجام عهدنامه دیگری به نام رشت در سال ۱۷۳۲ میلادی توسط جانشین پتر کبیر و فرمانده کل قوای ایران منعقد شد. بدین‌ترتیب قوای روس از گیلان و تمام سرزمین‌هایی که در دوران پتر اشغال شده بود، اخراج شدند.

جست‌وجو برای مطالعه

اگر بخواهید درباره این منطقه افسانه‌ای و شگفت‌انگیز بیشتر بدانید مقالات و نوشتار بسیاری یافت می‌شود.

کتاب «مازندران‌شناخت» یکی از آنهاست که توسط جمعی از نویسندگان به رشته تحریر درآمده است. کتاب دیگر «کتاب‌شناسی مازندران» است که فهرست مقالات، کتب، پایان‌نامه‌ها، گزارش‌ها و… درباره مازندران را شامل می‌شود. با گشت‌‌وگذاری کوتاه در فضای مجازی تحقیقات فراوانی را پیدا خواهید کرد که بسیار مفید هستند.

سخن پایانی

درباره وضعیت کنونی مازندران بسیار گفته‌اند ما نشنیده‌ایم… در اینجا باید اذعان کرد چه بسیار نقاطی که همچون مازندران طعمه زمین‌خواری، جنگل‌خواری و ویلاسازی‌های بی‌حد‌و‌حصری شده‌اند و تاریخ و فرهنگ و تمامیت‌شان مورد تهدید قرار گرفته است، حتی از حیث زیست‌محیطی در خطر انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری قرار دارد، ازجمله اینکه در آنجا زیستگاه‌‌های ببر مازندران به‌کلی از میان رفته‌اند و این حیوان باارزش منقرض شده است.

به‌امید روزی که درباره دستاوردهای مازندران بنویسیم…