به گزارش اشراف-سیده معصومه معاف رودپیشی: سیدمحمدحسین بهجت‌تبریزی، متخلص به شهریار به سال ۱۲۸۵ شمسی در تبریز چشم به جهان گشود. پدرش «حاج میرآقا بهجت‌تبریزی» در آن شهر وکیل بود. سیدمحمدحسین پس از پایان تحصیلات دوره راهنمایی به سال ۱۳۰۰ برای ادامه تحصیل راهی تهران شد و در مدرسه دارالفنون تا سال ۱۳۰۳ و پس از آن در رشته پزشکی ادامه تحصیل داد، اما در این راه موفق نشد.

***
شهریار به زبان‌های ترکی آذربایجانی و فارسی شعر می‌سرود. مهم‌ترین اثرش منظومه «حیدربابایه سلام» است که از شاهکارهای ادبیات آذری به‌شمار می‌رود و شاعر در آن از اصالت و زیبایی‌های روستا یاد کرده است. این مجموعه در قلب اشعار مدرن جای دارد و به بیش از ۸۰ زبان دنیا ترجمه شده است.

شهریار در سرایش گونه‌های مختلف شعر پارسی تبحر خاصی داشت، از جمله قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی، اما به‌طور ویژه در غزل شهره بود و از غزل‌های معروفش «علی ای همای رحمت» و «آمدی جانم به قربانت» را حتما شنیده یا خوانده‌اید.

***
این شاعر نام‌آشنا در روزهای پایان عمرش در بیمارستان مهر تهران بستری بود و سرانجام در ۲۷ شهریور سال ۱۳۶۷ درگذشت و بنابر وصیتش در مقبره‌الشعرای تبریز به‌خاک سپرده شد.

چرا سالروز مرگ شهریار؟

چند سال پیش گفت‌وگویی با طراح تعیین روز «ادب فارسی» در تقویم ملی منتشر شد که موافقان و مخالفان فراوانی داشت. ابتدا نظری اجمالی بر این گپ‌و‌گفت بیندازیم.

***

یکی از نمایندگان اسبق مجلس که انتخاب سالروز درگذشت شهریار، شاعر فقید را برای روز شعر و ادب فارسی در تقویم ملی ایران پیشنهاد داده بود، اظهار کرد که انتخاب این روز در شهریور به‌شکل قانونی -مثل دیگر روزهای ملی- انجام شد و تحت‌تاثیر فعالیت او درمقام نماینده مجلس شورای اسلامی قرار نگرفته است.

در فرهنگ ایرانیان، زندگی با شعر آغاز و با شعر بدرقه می‌شود؛ کودک در گاهواره لالایی می‌شنود و از همان آغاز به شعر انس می‌گیرد و پس از مرگ هم آرایه مزارش شعری است که برایش می‌سرایند و چه‌بسا خود پیش از مرگ برای خویش شعری سروده باشد.

علی‌اصغر شعردوست که زاده سال ۱۳۴۱ خورشیدی در تبریز و سیاستمدار و محقق ایرانی است، در ادامه زبان‌وادبیات فارسی را دومین زبان جهان اسلام و زبان حوزه فرهنگ‌وتمدن ایرانی، با هزاران آثار گرانسنگ در زمینه‌های مختلف ادبی، عرفانی، فلسفی، کلامی، تاریخی، هنری و مذهبی دانست که همواره موردتوجه و اعتقاد ایرانیان و مردم سرزمین‌های دور و نزدیک بوده و هست.

در بخشی دیگر از گفت‌و‌گوی ایرنا با وی، خبرنگار از شعردوست خواست درباره انگیزه اولیه نام‌گذاری روز درگذشت شهریار به‌عنوان روز شعر و ادب سخن بگوید و او بیان کرد که این امر دو بخش را شامل می‌شود؛ اول اینکه چه ضرورتی داشت روزی برای شعر و ادب فارسی و به‌ویژه شعر در تقویم رسمی سالانه کشور وجود داشته باشد و چرا این روز با استاد شهریار پیوند داشته باشد؟ تا زمان طرح و تصویب این پیشنهاد ما هیچ‌روزی را به‌عنوان روز شعر و ادب در تقویم کشور نداشتیم، درحالی‌که نزد ما ایرانیان شعر همواره عالی‌ترین و ناب‌ترین صورتی بوده است که در هنر کمال مجال بروز می‌یابد. کمتر ملتی را می‌توان در جهان یافت که این همه به شعر پرداخته و گنجینه‌ای غنی و ارزشمند به این عظمت داشته باشد. منزلت شعر نزد ایرانیان به‌اندازه‌ای است که به‌رغم ساختار وهمی آن، ارزشمندترین مفاهیم دینی و هنری و تاریخی ما به شعر گفته شده است. به‌عبارتی در همه ادوار تاریخ، با شعر زندگی کرده‌ایم. شعر همزاد تاریخی ماست. جالب اینکه با وجود این همه قرابت و مؤانست روحی و معنوی با شعر، کمتر به بحث و تفسیر و کشف ماهیت آن پرداخته‌ایم. گویی از فرط روشنی موضوع نیازی به تعریف آن نداشته‌ایم. هنر شعر در خون ما جاری و ساری بوده است.

بااین‌حال با وجود نام‌های بزرگانی در تقویم بزرگداشت شاعران بزرگ متقدم همچون شاعرشاعران ایران‏ فردوسی، مایه سربلندی ایران و ایرانیان حافظ، سعدی و عطار در مناسبت‌های سال توجهی به بزرگداشت شعر معاصر ایران نشده بود. این نقص را با توجه به مسئولیت‌های مختلف فرهنگی‌ام در دودهه پیش از طرح این موضوع احساس کردم و در این اندیشه بودم برای پرداخت به شعر معاصر و شاعران توانایی که در دوران ما زندگی می‌‏کنند باید مناسبتی وجود داشته باشد. این مناسبت باعث خواهد شد مانند توجه به سایر وجوه هنر کشور، از قبیل موسیقی، تئاتر، سینما و هنرهای تجسمی به این نوع فاخر و فخیم هنر ایران نیز توجه شود. به این دلیل اختصاص روزی به شعر و ادب کشور را ضروری تشخیص دادم و به اندیشه طراحی این موضوع افتادم.

خبرنگار ایرنا با طرح پرسشی -که شاید برای شما هم شنیدنش خالی از لطف نباشد- گفت شاعران نام‌آور بسیاری داریم، اما شهریار چه ویژگی خاصی دارد که روز درگذشت وی را به‌عنوان روز شعر ادب و پارسی انتخاب و پیشنهاد کردید؟
شعردوست تشریح کرد که در تاریخ ادبیات هر سرزمین، شاعران و نویسندگان کم‌شماری هستند که چون ستون‌های استوار، آسمان آن سرزمین را بر سر انبوه شاعران و نویسندگان دیگر نگاه می‏دارند. چنین نوابغی هرچند سده یک‌بار ظهور می‏‌کنند. تاریخ ادبیات یک ملت برای ظهور چنین نوادری به ادوار مختلف تقسیم می‏‌شود. شاعرانی چون فردوسی، نظامی، خاقانی، مولوی، حافظ، سعدی و صائب از ارکان شعر ما به‌شمار می‏‌روند و در پیدایی ادوار مهم ادبی نقش اساسی دارند.

اما در این انتخاب و پیشنهاد من به معاصرت توجه داشتم، به‌عبارتی برای توجه بایسته به شعر و شاعران امروز باید شاعر موردنظر مناسبتی با دوران ما می‌داشت، از سوی دیگر همگاهی این مناسبت با هرکدام از شعرای متقدم گذشته بحث‌برانگیز بود، همان پیش‌بینی که بعد از تصویب این موضوع در انتقادها مطرح بود. عده‌ای معتقد بودند مناسبت شعر و ادب فارسی باید پیوندی با حکیم ابوالقاسم فردوسی داشته باشد و عده‌ای از منتقدان به‌تناسب آن به حافظ یا سعدی اعتقاد داشتند، به همین ترتیب برخی به همگاهی روز شعر و ادب با مولوی معتقد بودند و هرکدام استدلال‌هایی داشتند که به فرض پیشنهاد هریک باز هم جای مجادله و مباحثه باز بود. اما به‌دلایل گفته‌شده و بسیاری دلایل دیگر به شاعر بزرگی از شاعران هم‌روزگار نظر داشتم و در میان شاعران و بزرگان شعر معاصر کشور استاد سیدمحمدحسین شهریار- به گواهی بسیاری منتقدان و محققان برجسته و به‌تصریح همگنانش و همچنین تایید ذوق عمومی- درخشان‌ترین چهره شعر معاصر ایران است.

شهریار چون سیمرغ در جایگاهی چندان فراتر از دیگر شاعر هم روزگارش جای گرفته است که تفوقش را به معاصر خود حتی بی‏‌چشم‌وچراغ هم می‌‏توان دریافت. بی‏گمان توفیق شهریار و اقبال کم‏‌مانند وی به اعتبار کیفیت و کمیت آثارش از نوادر تاریخ شعر ماست. زیرا ما درطول عمر پربرکت استاد شهریار و در گستره خلاقیت عظیم او نه یک شاعر بزرگ، بلکه چند شاعر بزرگ را دوشادوش هم می‏‌بینیم: پی‏گیرنده و پاس‌دارنده سنت‌های ادبی است…

در ادامه علی‌اصغر شعردوست درباره محبوبیت زبان و اشعار فارسی میان همسایگان ایران و… صحبت کرد که اگر مایل به خواندن متن کامل این گفت‌وگو هستید به سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی به تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۹۸ بنگرید.

***

اکنون پرسشی از شما:

آیا داشتن روزی به نام شعر و ادب پارسی بهتر است -حتی اگر این روز با سالروز بزرگداشت شاعری که اشعار آذری‌اش گیراتر باشد همزمان شود- یا نبود چنین روزی در تقویم ملی کشورمان ایران که مهد شعر و ادبیات غنی و بی‌مانند پارسی است؟!