به گزارش اشراف-سیده مهدیه قرشی: در ۱۴ دسامبر سال جاری، جو بایدن رئیس جمهور وقت امریکا در اجلاس سران ایالات متحده و افریقا در واشنگتن که با حضور نمایندگان چهل و نه دولت آفریقایی و نمایندگان اتحادیه آفریقا برگزار شد، صریحا اعلام کرد که: “ایالات متحده آینده افریقاست”.

این اجلاس سه روزه که دومین اجلاس در نوع خود و اولین اجلاس از سال ۲۰۱۴ بوده، گامی مهم در مسیر روابط آمریکا و آفریقا به شمار می رود. همچنین این اجلاس، فرصتی مهم برای اصلاح سیاستهای دولت ترامپ در قبال افریقاست. با این حال، معکوس کردن سیاست دولت ترامپ در آفریقا کافی نبوده و اگر این کشور خواهان دستیابی مجدد به مشروعیت خود در آفریقا و مقابله با نفوذ فزاینده چین است، باید هزینه های مالی آن را تقبل کند. بر همین اساس، دولت بایدن ذیل یک دستورالعمل سیاستی بلندپروازانه به نام «دنیای بهتر را بسازید» (B3W) ، تلاش می‌کند با طرح توسعه بزرگ بین‌المللی چین که به عنوان «ابتکار کمربند و جاده» شناخته می‌شود، همگام شود. در عین حال، سیاستگذاران ایالات متحده باید به سرعت در این مسیر گام بردارند تا جاه طلبی های انتزاعی واشنگتن را به اقدامی ملموس تبدیل کنند. چراکه ایالات متحده در آفریقا از چین عقب مانده است و باید سریعاً برای جبران عقب ماندگی خود اقدام کند. تاخیر واشنگتن در این موضوع، در حالی است که چین اولین مجمع خود در زمینه همکاری آفریقا (FOCAC) را در سال ۲۰۰۰ راه اندازی کرد. از آن زمان، هر سه سال یکبار، اجلاس سران FOCAC بین پکن و یک شهر دیگر آفریقایی که به عنوان میزبان فعالیت می کند، برگزار می شود.

در طول این اجلاس، رهبران دولتی و تجاری از چین و آفریقا گرد هم می آیند تا ضمن شبکه سازی، برای همکاری های آتی برنامه ریزی کنند. فعالیت چین در این راستا تا انجا پیش رفت که در سال ۲۰۰۹، این کشور به عنوان بزرگترین شریک تجاری آفریقا از ایالات متحده پیشی گرفت. در سال ۲۰۲۱، تجارت دو طرفه بین چین و آفریقا به رکورد ۲۵۴ میلیارد دلار رسید، در حالی که این رقم برای ایالات متحده به ۶۴.۳ میلیارد دلار بود. در عین حال، چین به عنوان وام دهنده منتخب به اکثر دولت های آفریقایی در این عرصه فعال بوده و بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ رقمی معادل۱۵۳ میلیارد دلار وام به بخش دولتی در افریقا ارائه داده است. علاوه بر وام‌ها، سرمایه‌گذاری چینی در دهه‌های اخیر رشد چشمگیری داشت و به طور متوسط بین سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۶، ۱۸ درصد افزایش یافته است. همچنین جریان‌های سالانه سرمایه‌گذاری چین همچنان از ایالات متحده پیشی داشته تا جایی که کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای چین و ایالات متحده در آفریقا تقریباً معادل است. طبق گزارش مک کینزی، تعداد شرکت های چینی فعال در آفریقا ۱۰۰۰۰ نفر تخمین زده می شود که بسیار بیشتر از ایالات متحده هستند. این شرکت‌ها در اندازه‌ها و اشکال مختلف، از کسب‌وکارهای خانوادگی گرفته تا شرکت‌های کوچک و متوسط و شرکت‌های دولتی سنتی چینی را شامل می شوند.

همچنین در سال‌های اخیر، شرکت‌های خصوصی مستقر در چین مانند سازنده تلفن‌های هوشمند Transsion، غول مخابراتی هوآوی، عمده فروشی و خرده‌فروشی آنلاین علی‌بابا، و ارائه‌دهنده تلویزیون ماهواره‌ای استار تایمز نیز حضور چشمگیری در آفریقا داشته‌اند. بدین ترتیب در دو دهه گذشته، منافع ایالات متحده در آفریقا کاهش یافته است در حالی که تعامل سیاسی و اقتصادی چین به سطوح بی سابقه ای رسیده است.

همچنین چین نه تنها اهمیت روابط خود با کشورهای آفریقایی را از طریق سخنرانی های کلیدی و مقالات سیاسی، بلکه در عمل، از طریق بازدیدهای دیپلماتیک سطح بالا و تعهدات اقتصادی قابل توجه، تداوم بخشیده است و حاصل این تلاش ها، ایجاد حس حسن نیت بسیار در میان مردم آفریقا، حمایت دیپلماتیک در سازمان ملل متحد و موفقیت در متقاعد کردن کشورها به عدم ارتباط با تایوان بوده است. این در حالی است که سفر باراک اوباما در سال ۲۰۱۵ به کنیا و اتیوپی آخرین سفر یک رئیس جمهور آمریکا به یک کشور آفریقایی بود.

لذا جو بایدن برای بازگشت به جایگاه پیشینامریکا در افریقا اعلام کرده است که قصد دارد در سال ۲۰۲۳ به همراه دیگر مقامات مهم کابینه اس از جمله کاملا هریس معاون رئیس جمهور، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه، لوید آستین وزیر دفاع، جانت یلن وزیر خزانه داری و جینا ریموندو وزیر بازرگانی به افریقا سفر کند. وی همچنین اظهار داشته که قرار است امریکا بیش از ۱۵ میلیارد دلار در تجارت و سرمایه گذاری دو طرفه در افریقا و ۵۵ میلیارد دلار برای تامین مالی پروژه های توسعه مرتبط با سلامت جهانی، انرژی پاک و برابری جنسیتی طی سه سال آینده سرمایه گذاری کند. اگرچه این اظهارنظرها امیدوارکننده هستند اما باید با اقدام مشخص در بازه زمانی معین دنبال شوند. در واقع، اگر واشنگتن بخواهد اعتبار جهانی رو به زوال خود را احیا و با نفوذ فزاینده چین رقابت کند، باید در گام نخست به اصلاح روابط خود با کشورهای آفریقایی بپردازد. البته این رابطه دوطرفه میان امریکا و افریقا هر دو سو را منتفع خواهد نمود.

مسلما ماه ها و سال های آینده نشان خواهند داد که آیا ایالات متحده در مورد روابط آفریقایی خود جدی است یا خیر. در عین حال، ایالات متحده باید به توسعه روابط پایدار با شرکای آفریقایی خود که فراتر از چرخه های انتخاباتی ادامه دارد، متعهد بماند. در حالی که اجلاس اخیر آمریکا و آفریقا گامی حیاتی برای نشان دادن اهمیت مجدد این رابطه بین قاره ای است، لذا واشنگتن باید ثابت کند که برای مدت طولانی در آفریقا حضور دارد، نه صرفا زمانی که برای منافع امریکا مناسب باشد.

منبع: نشنال اینترست/ Matthew Rochat