اشراف – شاهرخ صالحی کرهرودی: سیاهی آلودگی هوا نه تنها بر چهره شهرهای کشور سایه افکنده، که سایه‌اش آنقدر سیاه است که آموزش و پرورش و آموزش عالی را هم به محاق برده است؛ با افزایش آلاینده‌ها، اولین و آخرین اقدام، تصمیم به تعطیلی مدارس و دانشگاه‌هاست. هرچند که بعد از کرونا، زمینه برای آموزش مجازی در کشور فراهم شده اما نتیجه در همان زمان کرونا نشان داد، آموزش مجازی، فاصله بزرگی با آموزش حضوری دارد و نتایج امتحانات نهایی سال‌های اخیر و نمرات دانش آموزان نشان داده که سطح سواد تا چه اندازه کاهش یافته است. هرچند که علت کاهش سواد را باید جداگانه بررسی کرد اما آموزش غیرحضوری سال‌های کرونا، حالا بیش از پیش خودنمایی می‌کند و غول آلودگی هوا هم ما را دوباره به همان مسیر می‌برد.

آلودگی هوا در ادامه مسیر کرونا

حال‌وروز هوا در کشور و به‌ویژه کلانشهر‌ها خوب نیست و قرار گرفتن در معرض هوایی که سرشار از انواع و اقسام گاز‌های سمی و ذرات معلق است نه‌فقط گروه‌های حساس، بلکه جان افراد سالم و عادی را هم تهدید می‌کند. بااین‌وجود اقدام خاصی برای کاهش آلودگی هوا انجام‌نشده است و حالا آش آلودگی هوا آنقدر شور شده است که به گفته مسئولان، ۸۹ درصد روزهای سال در تهران هوا آلوده است. آلودگی مستمری که به مرگ سالانه ۴۵ هزار هموطن منجر می‌شود. آثار جانبی آلودگی هوا فقط به جان انسان‌ها ختم نمی‌شود – که البته مرگ حتی یک انسان هم صدمه بزرگی برای کشور است – بلکه این شرایط به بلای بزرگتری برای آینده‌سازان کشور بدل شده است. اگر ۵ سال قبل، کرونا به بلایی برای جان انسان‌ها و البته محاق آموزش در کشور بدل شده بود، حالا آلودگی هوا، با همان وسعت و شاید هم بیشتر، دامن‌گیر آموزش در کشور شده است.

آموزش مجازی یا پاک کردن صورت مسئله!

در ایام کرونا و برای قریب و ۲ سال و نیم، تمامی آموزش‌های کشور مجازی شد. تجربه آموزش مجازی در آن دوران باعث شد تا مسئولان یاد بگیرند که در هر موقعی، مجبور شوند کلاس‌های درس را تعطیل کنند، می‌توانند به آموزش مجازی متوسل شوند و بگویند، غیرحضوری شدن مدارس و دانشگاه‌‌ها مانع از تشکیل کلاس‌های درس نیست. هرچند که آموزش مجازی،‌ به عنوان یکی از شیوه‌های متداول در آموزش، با توجه به بسترهای نوین و امکان بهره‌مندی بیشتر، مورد توجه قرار دارد اما واقعیت این است که آموزش اجباری در مدارس را نمی‌توان با آموزش اختیاری و هزینه‌بری که به صورت مجازی برگزار می‌شود و اشخاص مشتاق به آن هستند،‌ مقایسه کرد. بسیاری از دانش‌آموزان مناطق کمتر برخوردار کشور نه در دوره کرونا و نه در شرایط فعلی،‌ امکانات لازم را برای دسترسی به آموزش مجازی ندارند و آنهایی هم که دارند،‌ کلاس حضوری را هم به زور شرکت می‌کنند،‌ چه برسد به کلاس مجازی!

سلامت دانش آموزان و دانشجویان اگرچه در اهمیت بالایی قرار دارد و شرایط آلودگی هوا، به خصوص برای کودکان، خطرناک است ولی مسئولان باید به نحو جدی، به دنبال حل مشکل آلودگی باشند تا از مسائل جانبی آن،‌ مثل تعطیلی آموزش نیز جلوگیری کنند. نمی‌شود که به بهانه وجود آموزش مجازی، اولین و آخرین تصمیم به تعطیلی آموزش رسمی بدل شود.

نقاط ضعف و قوت آموزش‌های مجازی

اگرچه در دوره کرونا،‌ زیرساخت‌هایی برای آموزش مجازی در کشور شکل گرفت اما واقعیت این است که هنوز هم عدم تامین پهنای باند مناسب و عدم تامین زیرساخت مطلوب، باعث شد تا امکان ارتباط تصویری بین معلم و شاگرد در آموزش‌های مجازی برقرار نباشد و همین مسئله به شدت کیفیت آموزش را تحت تاثیر قرار داده است. چه بسا، در موارد بسیاری، دانشجو، تنها به صورت مجازی کلاس را روشن می‌کرد اما پای سیستم و درس حضور نداشت و امکان صحت سنجی نیز برای اساتید فراهم نبود.

عدم برگزاری صحیح کلاس، عدم توانایی در انتقال مطالب، عدم مشارکت دانش آموزان و دانشجویان در بحث‌های کلاسی و سوءاستفاده از شرایط کلاس‌های مجازی در همان زمان کرونا هم نشان داده بود که نمی‌توان در آموزش رسمی اتکایی چندانی به آموزش مجازی داشت و افت کیفیت آموزش که حتی مورد انتقاد رهبر معظم انقلاب (بیانات در دیدار ۱۴۰۰/۰۲/۲۱)  نیز قرار گرفته بود، موضوعی نیست که قابل کتمان باشد.

با وجود همه مشکلات برشمرده شده، آموزش‌های مجازی همچنان فرصت خوبی برای گسترش عدالت آموزشی در کشور است. به خصوص اینکه آموزش مجازی برای دوره‌های آزاد و مهارتی و حتی تا حدودی در بخشی از آموزش‌های رسمی می‌تواند مورد اتکاء قرار گیرد اما نباید به یک روش معمول برای فرار از مسئولیت تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها بدل شود. برای نمونه در دو هفته اخیر، که ایام پایانی ترم تحصیلی محسوب می‌شود که آموزش با جدیت بیشتری دنبال می‌شود،‌ تعطیلی مکرر مدارس و دانشگاه‌ها، صدمه جدی به روند آموزشی کشور بدل کرده است. چه اینکه در بسیاری از موارد کلاس مجازی امکان تشکیل را نداشته یا اگر داشته، به دلیل همان مشکلات گفته شده،‌ اثربخش نبوده است. حالا اگر قرار باشد، هر سال از ابتدای آذرماه تا انتهای بهمن‌ماه که شدت سرما و آلودگی هوا، غالب است، آموزش کشور به سمت آموزش مجازی پیش برود، معنا و مفهوم آن این است که در دو سوم ایام سال،‌ آموزش تعطیل است و این نتیجه خوبی برای کشور به همراه ندارد.