اشراف – شاهرخ صالحی کرهرودی: میزان کشفیات موادمخدر توسط نیروهای انتظامی و امنیتی ایران در سال گذشته ۲۳ درصد افزایش یافته و آنگونه که دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر می‌گوید: ۹۰ درصد تریاک تولیدی در کشورهای همسایه توسط ماموران ایرانی کشف و ضبط شده است اما علی‌رغم این تلاش‌های انتظامی و امنیتی، مصرف مواد صنعتی مثل «شیشه» و مصرف موادی مانند «گل» به سرعت در حال شیوع بین جوانان است. حالا سوال اینجاست که برای مقابله با مصرف مواد مخدر در میان جوانان چه کاری باید انجام داد، مقابله انتظامی را گسترش داد یا در روش‌های آموزشی و فرهنگی تغییر ایجاد کرد؟
با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، کشت خشخاش کاهش یافته است اما این به معنای کاهش تولید موادمخدر نیست. حالا به جای افغانستان، میانمار، لائوس و تایلند در شرق آسیا به قطب مهم تولید مواد مخدر بدل شده است. اگر در افغانستان تریاک و هروئین تولید می‌شد حالا علاوه بر تولید تریاک، تولید روان‌گردان‌ها و آمفتامین‌ها رو به فزونی گذاشته است. در کنار این موارد، چند سالی است که مصرف«گل» هم خودش را به رده‌های بالای جدول رسانده است. ماده مخدری که به راحتی کشت می‌شود و با تبلیغ دروغین پیرامون عدم اعتیادآور بودنش به یک دخانیات جذاب در میان جوانان بدل شده است.
مسئولان معتقدند که مبارزه انتظامی با ورود و توزیع مواد مخدر به کشور باعث شده تا علی‌رغم همسایگی ایران با افغانستان به عنوان یکی از مراکز تولید مواد مخدر در دنیا، تعداد افراد وابسته به مواد مخدر در کشور با افزایش چندانی روبرو نباشد و حتی در مقاطعی با توجه به افزایش قیمت مواد مخدر – که در نتیجه مبارزه جدی و سخت‌شدن دسترسی به آن به وجود آمده –تعداد معتادان کاهش نیز پیدا کند. اما با وجود این مبارزه بی‌امان، بسیاری از کارشناسان معتقدند که ریشه اعتیاد با مبارزه انتظامی و امنیتی به تنهایی خشکیده نمی‌شود و در قدم اول خود فرد و خانواده فرد است که باید مانع از ورود به دام اعتیاد شوند. آمارها نشان می‌دهد که خانواده‌ها حداقل ۲ سال و حداکثر ۵ سال بعد از شروع مصرف موادمخدر توسط فرزندانشان از این موضوع مطلع می‌شوند؛ آنهم به واسطه تغییرات ظاهری و تغیر در خلق و خوی افراد که در اثر مصرف مواد مخدر در این افراد ظاهر شده و باعث می‌شود تا خانواده‌ها از آن مطلع شوند.

زرورق شیک برای مواد مخدر!
بازار موادمخدر آنقدر برای مافیا و قاچاقچیان این حوزه جذاب است که هرگز به فکر از دست دادن آن نخواهند بود؛ هرچقدر مردم آگاه‌تر می‌شوند، شگردهای آنها هم برای ایجاد بازارهای جدید بیشتر می‌شود. مواد مخدر هر روز با اسم‌ها و تبلیغات جدیدی وارد بازار می‌شود. از تبلیغ برای بیدار ماندن در شب‌های امتحان و تمرکز حواس در کنکور گرفته تا داروی لاغری و آرامش اعصاب! هرکدام از اینها زرورق‌های شیکی هستند تا مواد مخدر را به صورت‌های جدید تحویل جوانان دهند.
علاوره بر اینها گرایش به برخی مواد مخدر خاص مثل «کوکائین» – که هم ماده گرانی است و هم به سختی در کشور قابل دسترسی است – به ابزاری برای کلاس و جلب توجه توسط قشر مرفه تبدیل شده است که بخش زیادی از آن هم محصول عدم اطلاع از زیان‌های اینگونه مواد مخدر بر غشای مغزی و سلامت جسمی و روانی فرد در بلند مدت است.

جای خالی آموزش و فرهنگسازی
دخانیات که دروازه ورود به مصرف مواد مخدر محسوب می‌شود، بر اساس برخی آمار در کشور به سنین دوره ابتدایی کاهش یافته است و اگر درنگی بر علل این موضوع صورت گیرد، ریشه این موضوع را می‌توان در عدم توجه به هنر «نه» گفتن در نوجوانان و جوانان جستجو کرد. زمینه ورود بسیاری از نوجوانان و جوانان به تجربه مصرف مواد دخانی، الکلی و مخدر، دوستان هستند و اگر این توانایی به دانش آموز، دانشجو و جوان آموزش داده شود که بتواند در مقابل وسوسه دیگران «نه» بگوید؛ بسیاری از این آسیب‌های به مرحله بروز نخواهند رسید. ولی متاسفانه هنر حل مسئله و مقابله با آسیب‌های جایگاه مشخصی در برنامه‌های آموزشی و فرهنگی کشور ندارد.
نیروهای انتظامی و امنیتی کشور هر روز شهدایی را در مسیر مبارزه با مواد مخدر تقدیم می‌کنند اما این خون‌ها زمانی به ثمر می‌نشیند که متولیان آموزشی و فرهنگی کشور نیز به صحنه عمل آمده و با آموزش صحیح زمینه برای مقابله فرهنگی با مواد مخدر را هم فراهم کنند. اگر نوجوان یا جوان از قبل، آموزش و آگاهی‌های لازم را دریافت کرده باشد، و خانواده به خوبی از روند فعالیت فرزندان آگاه باشد، بعید است که به راحتی در دام اعتیاد گرفتار شود. بدون شک اگراز یک نوجوان تقاضا شود که «هروئین» مصرف کند، براحتی زیربار چنین تقاضایی نرود، چون به خوبی از عواقب آن آگاه است اما آیا مقاومت در برابر یک نخ سیگار، یک کام قلیان یا حتی کشیدن یک رول گل هم به همین میزان است. بدون شک عدم حساسیت خانواده‌ها در برابر این دخانیات و مخدرها از یک سو، عدم آگاهی فردی از سوی دیگر و از اینها مهمتر، تبلیغات فریبنده، همگی در گرایش یک فرد به موادمخدر می‌تواند موثر باشد.