اشراف – شاهرخ صالحی کرهرودی: فرهنگ عمومی در مظاهر مختلف فرهنگی در دو سال اخیر با چالش‌های مهمی روبرو بوده است؛ رسانه‌های نوین جایگزین ابزارهای قدیمی شده است و باورهای مردم دچار تغییرات گسترده‌ای شده است. چالش‌های فرهنگی در جامعه ایرانی از یک سو تحت تاثیر آنچه شبیخون فرهنگی دشمن نامیده می‌شود، قرار گرفته و از سوی دیگر، تحت تاثیر سیاست‌های معوج و ناهماهنگ فرهنگی هر بار به یک سویی کشیده می‌شود. با این مقدمه، به نظر می‌رسد که دولت چهاردهم حالا کار سختی در حوزه فرهنگی پیش‌روی خود دارد. از عمق راهبردی مسائل فرهنگی گرفته تا مسائل روبنایی و ظاهری فرهنگی همه باید مورد توجه دولت آینده قرار بگیرد.

فرهنگ عمومی دارای نشانه‌های مختلفی است که شاکله اعتقادی، اخلاقی و عملی را نشان می‌دهد و می‌تواند از طریق ابزارهای مختلف، این نشانه‌ها به سمت تعالی یا تنزل پیش برود. در سال‌های اخیر، بررسی ابزارهای مختلف فرهنگی در کشور، نشان می‌دهد حرکت جامعه به سمت تعالی با کندی و لختی پیش رفته، و همین مسئله از جمله موضوعاتی است که می‌تواند در دولت آینده به عنوان یک اولویت مطرح شود.

در حوزه کتاب، در سال‌های اخیر، گرانی کاغذ، افزایش قیمت کتاب و در نتیجه حذف تدریجی کتاب از سبد خانوارها باعث دلسردی مولفان و ناشران از وضعیت حاکم بر صنعت چاپ و نشر شده است؛ اگرچه فروش کتاب در رویدادهایی مثل نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به نسبت به سال‌های قبل رشد داشته ولی باید قبول کرد که بخش مهمی از این رشد، تحت تاثیر افزایش قیمت کتاب‌های چاپ شده بوده است. روند افزایش قیمت کاغذ و به تبع آن افزایش قیمت کتاب، اگر کنترل نشود، شاید منجر به حذف کتاب از سبد فرهنگی خانوارهای ایرانی در آینده نه چندان دور شود.

در حوزه سینما، تولید آثار فاخر سینمایی و اثرگذار در سطح جهانی به حد پایینی در سال‌های گذشته رسیده است؛ اگر در برهه‌هایی تولید چند اثر فاخر در کلاس آثار جهانی مورد توجه قرار می‌گرفت ولی متاسفانه رکورد فروش گیشه در سه سال اخیر به فیلم‌هایی اختصاص دارد که در اصطلاح سینمایی به فیلم‌های تجاری مشهور هستند. از سوی دیگر، گرایش اصلی فعالان این حوزه به سمت سریال‌های شبکه نمایش خانگی یا فعالیت‌های مجازی کشیده شده و در چنین شرایطی، انتظار ساخت و تولید یک اثر سینمایی فاخر و موثر، جز با حمایت جدی دولت، بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد.

در حوزه موسیقی، همچنان چالش لغو کنسرت و ناهماهنگی بین دستگاهی در کشور وجود دارد؛ اگرچه آمارهای مربوط به لغو کنسرت تنها به دو سه مورد محدود مربوط بوده است ولی از آنجایی که همین موارد محدود نیز تبعات رسانه‌ای در پی دارد، نباید دیگر شاهد این موضوع در کشور باشیم. دولت چهاردهم با سیاست‌گذاری فرهنگی صحیح، باید کمی از چیرگی موسیقی پاپ بر فضای موسیقی کشور بکاهد و تلاش کند تا ذایقه مردم نیز با انواع موسیقی همراه شود.

در حوزه فضای مجازی، شاید یکی از دقیق‌ترین تعابیر، سخنرانی رهبر معظم انقلاب در سال‌های قبل بود که ایشان فرمودند: «دشمنان از فضای مجازی حداکثر استفاده را می‌کنند. متأسفانه در فضای مجازی کشور ما آن رعایت‌های لازم با وجود آنهمه تأکیدی که داشته‌ام، صورت نمی‌گیرد و در یک جهاتی واقعاً «ول» است. باید کسانی که مسئول هستند حواسشان باشد.» همین تعابیر کافی است تا یکی از اولویت‌های دولت آینده در حوزه مجازی باشد. از یکسو فیلترینگ نامناسب و بی‌هدف به نارضایتی عمومی دامن زده و از سوی دیگر اگر قرار بر ادامه سیاست‌های قبلی باشد، دوباره با همان فضای مجازی «ول» مواجه خواهیم بود. به نظر می‌رسد دولت آینده برای جلب اعتماد عمومی نیاز به سیاستی دیگر در حوزه فضای مجازی دارد تا هم از فیلترینگ گسترده بکاهد و هم این فضا را برای استفاده مناسب، ساماندهی کند.

و آخرین بحث در حوزه فرهنگی که در این مقال، مورد توجه قرار می‌گیرد، موضوع عفاف و حجاب است. از یکسو مصوبه‌ای در مجلس در حال رسیدگی است که هنوز نهایی نشده و از سوی دیگر، سیاست‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی باید مورد بازخوانی مجدد قرار گیرد. دولت چهاردهم، در حوزه فرهنگ حجاب و عفاف، هم به اقناع سازی، هم به آموزش و هم به برخورد سخت نیاز دارد تا بتواند آنچه که صحیح است را به منصه ظهور برساند.

حوزه‌های فرهنگی متکثر و مختلف است؛ نمونه‌های بالا مشتی از خرواری بود که دولت آینده باید به سرعت و اولویت در آن ورود کند؛ هشدارهای رهبر انقلاب در خصوص شبیخون و تهاجم فرهنگی که از حدود ۳۰ سال پیش تاکنون، به کرات، تکرار شده، هنوز هم جدی است. اگر بپذیریم که «فرهنگ همان هوایی است که مردم در آن نفس می‌کشند.» شاید همانطور که برای روزهای آلوده هوا در طول سال، ده‌ها جلسه و پیگیری – ولو بی‌نتیجه – برگزار می‌شود، برای فرهنگ هم در همان اندازه تلاش و پیگیری صورت گیرد.