اشراف – شاهرخ صالحی کرهرودی: رسالت اجتماعی پلیس در ایران به طور عمده بر پایه اصول اسلامی و ارزش‌های فرهنگی جامعه بنا شده است. این رسالت شامل تأمین امنیت، حفظ نظم عمومی، پیشگیری از جرم، و ارتقاء حس اعتماد عمومی به نهادهای امنیتی است. فراجا به عنوان یک نهاد اجتماعی، نه تنها وظیفه برخورد با مجرمان را دارد، بلکه باید به عنوان یک مشاور و راهنما در جامعه عمل می‌کند.

در طول سال‌های پیش از تشکیل نیروی انتظامی، این نهاد انتظامی همواره در تلاش کرده است تا با برقراری ارتباط مؤثر با مردم، به نیازها و مشکلات آن‌ها پاسخ دهد. این رویکرد اجتماعی به پلیس این امکان را می‌دهد که به عنوان یک نهاد خدمتگزار شناخته شود و صرفاً یک نهاد انتظامی و امنیتی نباشد. به عنوان مثال، فراجاد بسیاری از برنامه‌های آموزشی و فرهنگی را در طول سال به صورت مشارکتی در جامعه برگزار می‌کند تا در جهت فرهگسازی عمومی و ارتقای ارتباط اجتماعی پلیس و مردم تلاش کند.

تفاوت‌های بنیادین پلیس در ایران و سایر کشورها

یکی از تفاوت‌های عمده فراجا در ایران با پلیس کشورهای غربی، رویکرد فلسفی و نظریه‌های حاکم بر عملکرد آن‌هاست. در کشورهای غربی، پلیس صرفا یک نهاد جدی در ایجاد نظم عمومی محسوب می‌شود و از این جهت، هیچ ابایی در برخورد خشونت آمیز با متهمان و مجرمان وجود ندارد. تصاویر برخوردهای خشونت آمیز پلیس فرانسه و یا پلیس آمریکا که بارها در رسانه‌ها پخش شده، نمونه‌ای از این رفتارهاست. در مقابل این روش پلیس‌های کشورهای دیگر، پلیس ایران همواره سعی دارد تا با تأکید بر ارزش‌های اسلامی و اجتماعی، به عنوان یک نهاد خدمتگزار شناخته شود. این رویکرد باعث می‌شود که پلیس ایران در تلاش باشد تا با مردم ارتباط برقرار کند و به نیازهای آن‌ها پاسخ دهد.

این جنبه تفاوت پلیس ایران با کشورهای دیگر مورد توجه رهبر معظم انقلاب هم قرار داشته است، به طوریکه ایشان در دیدار هفته نیروی انتظامی در مهرماه ۱۳۹۴ در همین خصوص فرموده بودند: «اقتدار را با ظلم نباید اشتباه کرد؛ اقتدار را با حدومرز نشناختن و بی‌مهار حرکت کردن نباید اشتباه کرد. مثلاً فرض کنید در بعضی از کشورها – فرضاً در آمریکا – پلیس خیلی مقتدر است؛ آدمهای عضلانی را هم پشت دوربین‌ها و مانند اینها نشان میدهند که اینها به‌عنوان پلیس آمده‌اند وسط میدان و دارند قبض‌وبسط میکنند؛ خب بله؛ لکن میزنند بی‌گناه‌ها را میکُشند؛ کسی را به‌عنوان اینکه مثلاً میخواسته اسلحه بکِشد، پانزده شانزده گلوله میزنند و پدرش را درمی‌آورند، نابودش میکنند – این اقتدار اقتدار مطلوبی نیست؛ اقتدار همراه با ظلم است؛ این اقتداری است که درنهایت، ایجاد امنیت نمیکند، ایجاد ناامنی میکند؛ خود این، عامل ناامنی می‌شود.» رهبر انقلاب البته بعد از نقد رفتارهای خشن پلیس آمریکا به خصوص با سیاهپوستان، شاخصه مهم اقتدار از منظر اسلام را در چند کلمه مهم تبیین می‌کنند: «اقتدار درعین‌حال با عدالت، با مروّت و با ترحّم»

چالش‌ها و فرصت‌های رسالت اجتماعی پلیس در ایران

با وجود رسالت اجتماعی پلیس در ایران، این نهاد با چالش‌های متعددی نیز مواجه است. یکی از چالش‌های اصلی، کاهش اعتماد عمومی به پلیس در برهه‌های زمانی خاص و تحت تاثیر القائات رسانه‌ای و بیرونی است که می‌تواند ناشی از برخی برخوردهای نادرست یا برخی سوءتفاهم‌های رسانه‌ای است. برای بهبود این وضعیت، پلیس باید به تقویت ارتباطات خود با جامعه و افزایش شفافیت در عملکرد خود به رفع این مشکلات کمک کند.

از سوی دیگر، فرصت‌هایی نیز برای پلیس ایران وجود دارد. با توجه به پیشرفت فناوری و ارتباطات، پلیس می‌تواند از ابزارهای نوین برای ارتقاء امنیت و نظم عمومی استفاده کند. همچنین، با توجه به نیازهای اجتماعی و فرهنگی جامعه، پلیس می‌تواند برنامه‌های آموزشی و فرهنگی بیشتری را اجرا کند تا به بهبود روابط خود با مردم کمک کند.

رسالت اجتماعی پلیس ایران به عنوان یک نهاد خدمتگزار، بر پایه اصول اسلامی و فرهنگی بنا شده است. این نهاد با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی مواجه است که می‌تواند بر نحوه عملکرد آن تأثیر بگذارد. با توجه به تفاوت‌های بنیادین پلیس در ایران با پلیس کشورهای دیگر، ضروری است که پلیس ایران به تقویت ارتباطات خود با جامعه و افزایش شفافیت در عملکرد خود بپردازد تا بتواند به عنوان یک نهاد مؤثر در حفظ امنیت و نظم عمومی عمل کند. این رویکرد می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی و بهبود روابط پلیس با مردم کمک کند.

پلیس ایران در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیادی برای مردمی شدن و افزایش احساس امنیت عمومی از حضور پلیس صورت داده است؛ تغییر فرهنگ رفتاری پلیس در مواجهه با شهروندان از یکسو، و رعایت اصول اسلامی و انسانی در برخورد با متهمان و مجرمان از سوی دیگر، یک چهره موجه و البته قابل قبول از سوی پلیس در اذهان مردم شکل داده، به طوریکه در بسیاری از موارد، مردم، پلیس را تنها ملجاء و پناه خود در برابر انواع حوادث می‌دانند. بدون شک، اقتدار پلیس در عین عدالت، مروت و ترحم، یک استاندارد مناسبی است که در همه جای دنیا، به عنوان یک دستاورد ارزشمند قابل عرضه است. به خصوص در برابر مدعیانی که داعیه حمایت از حقوق بشر را دارند و کمترین ارزشی را هم برای حقوق اولیه و انسانی شهروندان خود قائل نیستند، رفتار پلیس ایران، تا حد زیادی پوچ بودن ادعاهای آنها را به نمایش می‌‌گذارد.