به گزارش اشراف- سیده معصومه معاف رودپیشی: ۱۰ ژوئن مصادف با ۲۰ خرداد، روز جهانی صنایع‌دستی است و این روز با تاسیس شورای جهانی صنایع‌دستی نامگذاری شد؛ روزی که بجاست هفته‌ای باشد یا حتی ماهی درطول سال زیرا جهان پرنقش‌ونگار دستبافته‌ها و جلوه‌هایی که خالصانه و دل‌آرا خلق شده‌اند ارزش بی‌نهایتی دارند، به‌حدی که نمی‌توان قیمتی را برایشان تصور کرد. گاهی از یک صنایع‌دستی تنها تعدادی انگشت‌شمار و حتی یک نسخه خلق می‌شود که باید همانند فرزندمان، از آن اثر منحصر به فرد نگهداری کنیم.

شورای جهانی صنایع‌دستی کجاست؟

شورای جهانی صنایع‌دستی (World Crafts Council) که به سال ۱۹۶۴ میلادی تاسیس شده یکی از ارگان‌های وابسته به یونسکو و سازمان ملل متحد است؛ در این شورا صنایع‌دستی و هنرهای سنتی  در جایگاه ویژه‌ای است و با نگاه بخشی از حیات فرهنگی اقتصادی ملل موردتوجه قرار می‎گیرد.

شورای جهانی صنایع‌دستی که سازمانی غیرانتفاعی است، اکنون ۹۰ کشور را در مقام اعضای خود پذیرفته است که آنان به پنج منطقه مجمع آسیا و اقیانوسیه، مجمع آفریقا، مجمع اروپا، مجمع آمریکای شمالی و مجمع آمریکای لاتین تقسیم می‌شوند. کشور عزیزمان نیز توسط سازمان صنایع‌دستی ایران به سال ۱۳۴۷ خورشیدی به عضویت این شورای درآمد و زیرمجموعه مجمع آسیا و اقیانوسیه شد.

اهداف شورا

هدف غایی شورای جهانی صنایع‌دستی حمایت از هنرهای بومی و تولیدکنندگان پرتلاش و کوشاست، همچنین در این خصوص در سرتاسر این کره خاکی درحال فعالیت است و بر این باور استوار است که صنعتگران، گنجینه زنده میراث فرهنگی هر کشورند، یک ملت زنده می‌ماند، مادامی‌که فرهنگش زنده و پویا بماند.

در اینجا با مهم‌ترین اهداف این شورا که سرلوحه تمام کشورهایعضو آن هستند آشنا می‌شویم:

• تشویق، کمک و راهنمایی هنرمندان صنایع‌دستی و بالا بردن سطح اطلاعات تخصصی و حرفه‌ای آنها با توجه به زمینه‌های متفاوت و متنوع فرهنگی موجود در هریک از کشورهای عضو
• حفظ و تقویت صنایع‌دستی و تجلی آن به‌عنوان رکن عمده‌ای از حیات فرهنگی ملت‌ها
• ایجاد همبستگی میان صنعتگران صنایع‌دستی سراسر جهان

تعریف صنایع‌دستی

به آثار و صنایعی که همه مراحل ساخت‌شان توسط دست و ابزارهای دستی انجام می‌شود و برگرفته از فرهنگ و هنر و بینش و ذوق مردم هر منطقه است، صنایع‌دستی می‌گویند. در ساخت این صنایع از مواد اولیه بومی استفاده می‌شود و همگان آنها را کالا یا محصولی برای معرفی خصوصیات فرهنگی و قومی هر منطقه می‌دانند. داد و ستد این صنایع سبب ارتباطی فرهنگی بین جوامع گوناگون می‌شود و روابط‌شان را بهبود می‌بخشد.

ویژگی­‌های صنایع‌دستی چیست؟

نمی‌شود هر اثری را در زمره صنایع‌دستی درآورد و برای آنکه دستاوردی را زیرمجموعه صنایع‌دستی بدانیم باید خصوصیاتی داشته باشد، از جمله:

– نیاز نداشتن به سرمایه‌گذاری کلان در مقایسه با رشته­‌های صنعتی دیگر

– سهولت در ایجاد مراکز تولید

– داشتن ارزش‌افزوده قابل‌توجه در قیاس با سایر صنایع

– نقش فرهنگی و هویت‌بخشی به یک ملت (داشتن بار فرهنگی)

– قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف (شهر، روستا و حتی جوامع عشایری)

– داشتن زمینه­‌های مناسب برای صادرات

– خودکفا و متکی به مواد اولیه داخلی

– کمک به رشد و توسعه اقتصادی

ارتباط سوغات و فرهنگ کشورها با صنایع‌دستی

شاید خالی از لطف نباشد که به سوغات و صنایع‌دستی کشورمان اشاره کنیم.

سوغات اصفهان

اصفهان همیشه از مراکز مهم صنعت قلمزنی‌ مس‌ و برنج‌ بوده‌ و هست و بیشترین‌‌ تعداد کارگاه‌های صنایع‌دستی این استان را چنین کارگاه‌هایی تشکیل می‌دهند و ‌تعداد شاغلین این‌ رشته نسبت به‌ سایر رشته‌ها زیادتر است‌. شیرینى گز و پولکى اصفهان و گلاب قمصر کاشان از سوغاتى‌هاى مشهور استان اصفهان هستند. همچنین خاتم، مینا، گچبری، گره چینی، قلمدان‌سازی، کاشیکاری، خوشنویسی، مسگری، منبت‌کاری، نقاشی، نقاشی باستانی، معرق، صحافی، سفالگری، مینیاتور و قالی‌بافی از دیگر هنرهای این استان به‌شمار می‌آیند.

سوغات کرمانشاه

کرمانشاه از کلانشهرهای ایران است با جاذبه‌های گردشگری بسیار، علاوه بر مکان‌های تاریخی، نان برنجی، کاک، نان خرمایی و روغن کرمانشاهی این استان زبانزد هستند.

سوغات خوزستان

خوزستان به حضور مردمی خونگرم و نقاط بسیار جالب گردشگری معروف است. از سوغات آن می‌توان به خارک، حلوا ارده، حلوا شکری، حلوا کنجدی، شیره ارده، انواع کلوچه‌های سنتی اشاره کرد. همچنین انواع ادویه، خرما، لیف خرما، صنایع‌دستی جاجیم، حصیربافی، خراطی، سجاده‌بافی، گبه، گلیم، فرش، قالیبافی، قلابدوزی، چوقابافی و گبه‌بافی و نمد از دیگر سوغات خوبی آن هستند.

سوغات زنجان

نام زنجان که می‌آید، آدم یاد چاقوهای این شهر می‌افتد که از گذشته‌های دور لقب سوغات زنجان را یدک می‌کشند. فرش، گلیم و جاجیم زنجان نیز شهرت خاصى دارد.

انواع چاقو: قلم تراش، جیبى، دسته ملیله، کارد آشپزخانه و …. ملیله: انواع پایه هاى استکان، سینى، قاشق و چنگال غذا و چایخورى، کاسه، گلدان، قاب عکس و …. چارق: نوعى کفش روفرشى بسیار زیباى زنانه. وسایل نقره‌اى، منجوق‌دوزی، گل‌دوزی، نان اردک، سقز، فرش و گلیم دستباف نیز از دیگر سوغاتی آن هستند.

سوغات چهارمحال و بختیاری

انواع‌ صنایع‌دستی‌ و سوغات‌ استان‌ چهارمحال‌وبختیاری را شاید کمتر شنیده باشیم، اینها عبارتند از قالی ‌معروف‌ چال‌‌شتری‌، چوخا، نمد، گیوه‌، خورچین‌، گلیم‌، سیاه‌‌چادر، جاجیم‌، وریس‌ یا طناب‌ ابریشمی‌، کلاه‌های‌نمدی‌، خور، جل‌، پلاس‌ و کچمه‌‌دان‌ – گز آن نیز معروف‌ است‌.

سوغات بوشهر

عباى شترى بوشهر نوعی عبای منحصربه‌فرد است و امروزه به تعدادی محدودى تولید می‌شود. گرگوربافى، حصیربافى، سفال و سرامیک از دیگر صنایع دستى این استان هستند. خرما، شیره خرما، حلوای مسقطی، ارده، حلوا راشی، حلوای سنگک، خارک پخته، محصولات دریایى و انواع ماهی و میگو، عروسک‌ها و کالاهایی تزئینی صدفی و انواع حصیرها و سبد‌های بافته‌شده از برگ درخت نخل نمونه‌هایی از سوغات استان بوشهرند.

سوغات گیلان

درست است که همه‌جای ایران سرای من است، اما استان گیلان و زیان گیلگی در رگ‌های زندگی من مثل خون جاری هستند، زیرا پدر و مادرم زاده آن سرزمین پاکند.

پاچ‌باقلا، گندمین، رشته‌خشکار، انگور خمس، دوشاب، مغزحلوا، خکاره دبیج، کدو مربا، اخته، ولش، بادرنگ، بهارنارنج مربا، پول پرتقال مربا، آب غوره، رب انار، آلوچه، آب کونوس، شاه بلوط، آب خوج، ترش سیب، ترش انار، خاش‌کویی، کویی، ترب، فلفل سبز، برگ سیر، سیر ترشی، درار، هفتابیجار، گینجه واش، خرش، چوواش، چوچاق، تین، بینه، دوشاب برنج، جوکول، برنج، کلوچه سنتی، گشتای برنجی صندوق بوکال از سوغاتی‌های گیلان است. انواع صنایع چوبی و حصیری نیز در این استان بسیارند.

این استان‌ها قطره‌ای از دریای بیکران ایران بودند که ازنظر گذشت.

ثبت جهانی شهرهای صنایع‌دستی در ایران

شهرها و روستاهای جهانی صنایع‌دستی ایران فراوانند؛ شهرهایی که توسط شورای جهانی صنایع‌دستی انتخاب شده‌اند، عبارتند از:

شیراز – شهر جهانی صنایع‌دستی، زنجان – شهر جهانی ملیله، ملایر – شهر جهانی مبلمان منبت، روستای قاسم آباد گیلان – روستای جهانی چادرشب‌بافی، تبریز – شهر جهانی فرش، اصفهان – صنایع‌دستی خلاق، مشهد – شهر جهانی گوهرسنگ‌ها، لالجین همدان – شهر جهانی سفال، مریوان کردستان – شهر جهانی کلاش‌بافی (گیوه)، سیرجان کرمان – شهر جهانی گلیم شیریکی پیچ، آباده فارس – شهر جهانی منبت، میبد یزد – شهر جهانی زیلوبافی، روستای خراشاد خراسان جنوبی – روستای جهانی حوله‌بافی و روستای کلپورگان سیستان‌وبلوچستان – روستای جهانی سفالگری.

به امید روزی که به‌اندازه ارزش هریک از صنایع دستی از این قشر زحمتکش قدردانی شود و برای اعتلای فرهنگ آن و همچنین مقام استادان هر رشته‌اش بیشتر بکوشیم و شاگردان بسیاری در این راه پرورش دهیم.