اشراف – شاهرخ صالحی کرهرودی: صنعت گردشگری به یکی از مهمترین صنایع پول‌ساز دنیا در دهه‌های اخیر بدل شده است؛ کشورهای مختلف مدام در تلاش برای جذب گردشگران بیشتری هستند و بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی برخی کشورها از محل صنعت گردشگری تامین می‌شود؛ اما با این وجود، همچنان سهم گردشگری در اقتصاد ایران ناچیز است. بخشی از این مشکل، ناشی از عدم سرمایه‌گذاری مناسب و تزریق بودجه‌های متناسب است و بخشی هم ناشی از عدم نظارت برای رفع این مشکلات. دو موضوعی که می‌تواند مورد توجه مجلس آینده هم قرار گیرد: یعنی بودجه و نظارت!

در سال‌های اخیر و به واسطه موضوع تحریم‌ها و البته فضای سنگین تبلیغاتی پیرامون ایران هراسی، ورود گردشگران خارجی به کشور، روندی کاهشی داشته است. البته اغتشاشات سال ۱۴۰۱ و سرمایه‌گذاری سنگین شبکه‌های ضدایرانی هم در این موضوع بی‌تاثیر نبود و‌ بسیاری از شبکه‌های ضد ایرانی با پیام‌هایی که علیه ایران تولید و منتشر کردند موفق شدند تا پای بسیاری از گردشگران خارجی را از ایران قطع کنند؛ البته با پایان آن شرایط، و تلاش برای لغو روادید ورود به ایران، امید برای تغییر این فضا، ایجاد شده است. دولت جمهوری اسلامی در سال گذشته، ورود شهروندان ۲۸ کشور دنیا به ایران را آزاد اعلام کرد و بر این اساس، شهروندان این کشورها می‌توانند بدون اخذ روادید وارد کشور شوند.

موضوع لغو روادید و کمک به تسهیل سفر گردشگران خارجی، اگرچه تاثیرات اقتصادی بزرگی از جمله جذب ارز برای کشور دارد اما بیش از اینها،‌ تاثیرات سیاسی و فرهنگی در پی دارد. هر گردشگر خارجی که به کشور بیاید و از شرایط ایران دیدن کند، می‌تواند سفیر فرهنگی و سیاسی مهمی برای انتقال پیام صلح،‌ آرامش و فرهنگ جامعه ایرانی در جهان باشد. در واقع،‌هرچقدر پیام‌هایی که از گردشگران خارجی بازدید کننده از ایران بیشتر باشد، پیام‌های مسمومی که از سوی شبکه‌های ضدایرانی مخابره می‌شود را خنثی کرده و تا حد زیادی صحت آن را زیر سوال می‌برد.

اما همه این اهداف زیبا، بدون توسعه زیرساختی و توسعه امکانات گردشگری در کشور، نمی‌تواند به نتیجه مطلوبی دست پیدا کند. توسعه زیر ساخت و توجه به امکانات گردشگری، مرهون دو چیز است: بودجه و نظارت! دو موضوعی که هر دو در صلاحیت مجلس شورای اسلامی است و اتفاقا به واسطه حضور نمایندگان حوزه‌های مختلف انتخابیه در مجلس و تسلط آنها بر ظرفیت‌های گردشگری حوزه‌های انتخابیه‌شان، بیش از پیش می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

کمبود فضاهای اقامتی معضل بزرگ گردشگری در کشور

کل هتل‌های موجود در کشور حدود یک هزار و ۲۶۰ هتل است که از این تعداد ۲۲۵ هتل پنج ستاره یا چهار ستاره هستند و مابقی سه ستاره و پایین‌تر محسوب می‌شوند. اگرچه هزینه اقامت در هتل‌های پنج ستاره و چهار ستاره، با توجه به سطح درآمد سرانه در کشور، برای گردشگران داخلی کمی گران محسوب می‌شود اما برای گردشگران خارجی هم مناسب است و هم رغبت آنها برای اقامت در این هتل‌ها بسیار زیاد است. اما با همه این تفاسیر، ۲۲۵ هتل هرگز جوابگوی ورود گردشگران خارجی نیست و در فصولی از سال، بسیاری از هتل‌های معروف کشور تا مدتها رزرو هستند و امکان ارائه خدمات به گردشگران خارجی که قصد مسافرت به ایران را دارند، ندارند. واقعیت این است که عدم رغبت گردشگران داخلی به استفاده هتل از یکسو و نبود قوانین حمایتی مناسب باعث شده تا سرمایه‌گذاران میل چندانی به هتل سازی در کشور نداشته باشند. در طول یک دهه گذشته تنها ۲۰۰ هتل جدید در کشور ساخته شده است و بسیاری از هتل‌های موجود نیز به سن فرسودگی رسیده‌اند. به نظر می‌رسد که مجلس آینده باید با وضع قوانین جامعی مثل ارائه معافیت مالیاتی، تصویب ارائه یارانه به سرمایه‌گذاران و ارائه تسهیلات قانونی برای ساخت هتل، فضا را برای میل به هتل سازی در کشور افزایش دهد. کمبود فضای اقامتی مناسب، پاشنه آشیل جذب گردشگر خارجی محسوب می‌شود.

بی‌توجهی به میراث فرهنگی و آثار تاریخی

ایران در ردیف۱۰ کشور اول دنیا از نظر وجود جاذبه های تاریخی و طبیعی و دیدنی قرار دارد ولی از نظر جذب گردشگر، نه فقط در میان کشورهای دنیا، بلکه درمیان کشورهای خاورمیانه هم جایگاه شایسته ومطلوبی ندارد. در این میان، بسیاری از آثار تاریخی و باستانی کشور به دلیل عدم توجه نهادهای مربوطه و عدم اختصاص بودجه‌های مناسب برای نگهداری آنها، دچار آسیب های فراوان شده و تعدادی از آنها درشرف نابودی هستند. بسیاری از این بناهای تاریخی که قدمتی هزاران ساله دارند، برای گردشگران خارجی بسیار جذابند و گردشگری تاریخی به عنوان یکی از گونه‌های گردشگری همواره مورد توجه جهانگردان بوده است. برای نمونه، از ۱۰۰۰ کاروانسرایی که در دوره صفویه احداث شده بود، ۷۰۰ کاروانسرا به ثبت ملی و ۵۴ کاروانسرا به ثبت جهانی رسیده است ولی صرفا بخشی از این کاروانسراها در حال حاضر فعال هستند و بخش زیادی از اینها در شرف نابودی قرار دارند. اختصاص بودجه برای نگهداری و مرمت آثار تاریخی و نظارت بر عملکرد میراث فرهنگی در نگهداری از این میراث ارزشمند، یکی نکاتی است که کمیسیون فرهنگی مجلس آینده باید به آن اهتمام ویژه داشته باشد. صرف بودجه برای نگهداری این آثار تاریخی، علاوه بر حفظ این سرمایه معنوی و ملی، در جذب گردشگر به کشور نیز بسیار موثر است.

پای لنگ حمل و نقل داخلی در توسعه گردشگری

به دلیل تحریم‌های بین‌المللی ناوگان هوایی کشور وضع مناسبی ندارد و تعداد هواپیماهای فعال در کشور، حتی از مجموع هواپیماهای برخی شرکت‌های هواپیمایی حاشیه خلیج فارس نیز کمتر است اما با این وجود، عدم سرمایه‌گذاری مناسب در حمل و نقل زمینی و ریلی هم باعث شده تا وضع این دو بخش نیز چندان چنگی به دل نزند. ایران کشور پهناوری است که دیدن جاذبه‌های آن، نیاز طی مسیرهای طولانی در کشور است. گردشگر خارجی مایل است تا در مدت کوتاه اقامت در ایران، بتواند حداکثر بهره را از جاذبه‌های گردشگری ببرد و در چنین حالتی، سیستم حمل و نقلی کشور چندان جوابگوی نیاز گردشگران نیست. نه وسایل حمل و نقل مناسب است و نه امکانات بین راهی، مناسب نیاز گردشگران. توسعه حمل و نقل عمومی به عنوان یک نیاز عمومی در کشور، باید با نگاهی به رفع نیاز گردشگران نیز باشد. شاید مجلسی‌ها در تدوین قوانین مرتبط با حمل و نقل زمینی و ریلی باید توجه بیشتری به نیازهای این بخش نیز داشته باشند.

مشکلات بسیاری برای جذب گردشگر خارجی به کشور وجود دارد اما باید دانست که صرف بودجه و نظارت صحیح در این بخش، می‌تواند به پیشران توسعه کشور بدل شود. گردشگر خارجی هم ارز به کشور می‌آورد و اقتصاد کشور را راه می‌اندازد و هم با فضای تبلیغاتی مسمومی که علیه کشور وجود دارد، مقابله می‌کند. بهر روی مجلس آینده، اگر می‌خواهد پیشرانی برای توسعه کشور تعریف کند، باید هم در بحث بودجه و هم در بحث نظارت، ورود جدی‌تری به موضوع جذب گردشگر به کشور داشته باشد.