اشراف – شاهرخ صالحی کرهرودی: کشورهای مختلف جهان دستورالعمل‌های مختلفی را برای انتشار اخبار مربوط به خودکشی در رسانه‌ها را تدوین و سال‌هاست که اجرایی کرده‌اند اما در ایران، با وجود اینکه راهنماهای پیشنهادی مختلفی برای انتشار این اخبار وجود دارد، اما با این حال، هر از چند گاهی، نحوه انتشار اخبار خودکشی اشخاص مشهور و یا حتی شیوع خودکشی در بین افراد عادی به یک مسئله جدید تبدیل می‌شود. حالا این سوال وجود دارد که چرا کنش‌گری رسانه‌ها در کشورهای توسعه یافته، چنین تفاوتی با برخی رسانه‌های داخلی در موضوعاتی مثل خودکشی دارد؟

خودکشی در اسلام عملی حرام شمرده شده و در برخی روایات نیز آمده است که شخص خودکشی کننده بدون سوال و جواب به عذاب جهنم گرفتار خواهد شد، اما با این حال، برخی‌ها، بدون توجه به این نگرش‌های اعتقادی ممکن است بازهم اقدام به خودکشی کنند. دلایل خودکشی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، از مسائل عاطفی و عاشقانه، تا بیماری‌های روانی و فشارهای اجتماعی و اقتصادی ممکن است در بروز خودکشی نقش داشته باشد اما با این حال، موضوع مهم، این است که خودکشی اگرچه به زندگی یک فرد پایان می‌دهد اما رفتار اطرافیان و کنشگری رسانه‌ها نباید باعث انتشار این آسیب به دیگر افراد جامعه شود.

کشورهای مختلف دنیا، دستورالعمل‌های مختلفی در ارتباط با نگرش رسانه‌ها به موضوع خودکشی دارند و بسیاری از دستورالعمل‌های قانونی و یا رسانه‌ای که در کشورهای مختلف در خصوص انتشار اخبار مرتبط با خودکشی مدنظر قرار می‌گیرد، مبتنی بر این نکته است که خودکشی نباید به عنوان یک موضوع زیبا باعث تهییج سایر افراد به سمت خودکشی شود. این مسئله در خصوص خودکشی افراد مشهور با دقت و حساسیت بیشتری دنبال می‌شود. برای نمونه، نتایج یک تحقیق نشان داده است که پس از خودکشی بازیگر زن معروف هالیوود، مریلین مونرو در سال ۱۹۶۲، به نحو فزاینده‌ای خودکشی در آمریکا افزایش یافته بود و این موضوع بیش از همه، تحت تاثیر انتشار گسترده اخبار این خودکشی در صفحات اول روزنامه‌ها بود.

علاوه بر این، نتایج تحقیق دیگری نشان داده بود که هر بار که خبر یک خودکشی در رسانه‌ها منتشر می‌شود، بلافاصله، آمار خودکشی به نحو معناداری افزایش می‌یابد؛ به خصوص وقتی که رسانه‌ها در خصوص نحوه خودکشی اطلاع رسانی دقیق‌تر و با جزئیات‌تری را انجام می‌دهند، این نحو خودکشی افزایش می‌یابد.

بر اساس دستورالعمل‌هایی که در کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنین دستورالعملی که در سال ۱۳۸۶ دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد ایران با عنوان راهنمای انعکاس اخبار خودکشی در رسانه‌ها منتشر کرده، تاکید شده است که نباید با الفاظی چون «مرگ زیبا»، «مرگ خودخواسته»، «مرگ عاشقانه» و تعابیری از این دست، به پوشش اخبار خودکشی افراد پرداخت. همچنین استفاده از الفاظی مثل خودکشی موفق هم از جمله عباراتی است که بار معنای خاصی بر افراد در معرض اقدام به خودکشی دارد. انتشار جزئیات یا تصاویر شخصی که خودکشی کرده ممنوع است و نباید با انتشار آن، روش خودکشی را به دیگران آموزش داد.

حالا با همه این دستورالعمل‌ها، بازهم رسانه‌های داخلی در بزنگاه‌هایی که با اخبار خودکشی اشخاص مشهور و یا حتی اشخاص عادی مواجه می‌شوند، چنان به دنبال زیبانمایی از خودکشی‌ها هستند که گویی خودکشی نه حرام است و نه عذاب اخروی در پی دارد.