اشراف – نسیم اسدپور: رهبر انقلاب در دیدار نوروزی امسال با اقشار مختلف مردم، به تقارن شروع سال جدید با ایام شهادت حضرت مولی‌الموحدین امام علی (ع) اشاره کرده و فرمودند: «امسال فعالان فرهنگی به مطالعه و آموزش نهج البلاغه توجه ویژه ای داشته باشند».

نهج البلاغه برای ما شیعیان پس از قرآن کریم مهمترین و کاربردی‌ترین کتاب برای پیدا کردن راه درست از نادرست و حقیقت از باطل است. ما که خود را شیعه امیرالمؤمنین علیه السلام می‌دانیم، باید بیش از پیش با سخنان و طرز تفکر ایشان آشنا باشیم. هر چند بدون شک هر چقدر هم تلاش کنیم نمی‌توانیم شخصیت کسی را که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در توصیفش فرمود؛ «انا مدینه العلم و علی بابها» درک کنیم اما می‌توانیم تلاش کنیم تا با شناخت هر چه بیشتر ایشان سبک زندگی خود را علوی‌تر کنیم.

یکی از راهها برای رسیدن به این هدف‌، قدم زدن در کوچه پس کوچه‌های نهج‌البلاغه است؛ مجموعه ای از خطبه‌ها و حکمت ها و نامه‌های به یادگار مانده از ایشان. قطعا تورق زدن و خواندن خود نهج البلاغه بر هر کار دیگری اولویت دارد، اما در این میان می‌توان برای آشنایی بیشتر با کلام امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام و فهم و درک بیشتر از سخنان ایشان، از تفسیرها و کتاب‌هایی در این رابطه بهره برد.

* دوره چهار جلدی «شرح نهج‌البلاغه»

یکی از این کتاب ها، دوره چهار جلدی شرح نهج البلاغه است. این مجموعه چهار جلدی اثر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و شامل «منشور حکومت علوی، راه روشن مدیران، نبوت‌ها و گنجینه بی‌پایان» است.

در واقع، مجموعه «شرح نهج البلاغه» گردآوری جلسات توضیح و تدریس معارف نهج‌البلاغه توسط مقام معظم رهبری است. این کتاب شریف که مشتمل بر بیانات نغز و حکیمانه امام علی (علیه السلام) است از جمله متون محوری است که از دل آن همواره می‌توان معارف ناب و گهرباری استخراج نمود که فهمی عمیق‌تر و تازه‌تر از دین به مخاطب عطا نماید.

* یادگار علامه جعفری

اما شرحی دیگر بر نهج‌البلاغه، «ترجمه و تفسير نهج‌البلاغه»، تأليف ارزشمند علامه محمدتقى جعفرى (ره) به زبان فارسى است. اين اثر در ميان شرح‌هاى متعددى که در عصر حاضر بر نهج‌البلاغه نگاشته شده، يکى از مهم‌ترين شروح به شمار مى‌رود. اين دانشمند فرزانه که عمرى را به بررسى آراء و انديشه‌هاى متفکران و فيلسوفان و عارفان شرق و غرب گذرانده و ده‌ها اثر ارزشمند را پديد آورده بود، در دو دهه آخر عمر پربار خويش، تمامى وجهه همت خود را مصروف ترجمه و شرح نهج‌البلاغه کرده بود. بهره‌گيرى از منابع متعدد تشيع و تسنن، تفاسير، تواريخ، ديوان‌ها، به ويژه از مثنوى معنوى و سخنان و نوشته‌هاى نويسندگان وپژوهشگران خارجى از امتيازات اين کتاب است. ترجمه و تفسير فوق به علت کسالت مؤلف تا آخر خطبه ۱۸۵ متوقف شده است. خطبه ۱۸۵ را نویسنده در لندن تفسير کرده است. حاصل اين تأليف بسيار ارزنده – اما متأسفانه ناتمام – در ۲۷ جلد منتشر شده است.

مرحوم علامه جعفرى به علت نوع بينش عميق و همه جانبه‌اى که داشت، کوشيد در اين تفسير، ابعاد مختلف فلسفى، کلامى، عرفانى، فقهى، حقوقى، جامعه‌شناختى، فلسفه سياسى، فلسفه حقوقى، و روانشناختى کلام مولى اميرالمؤمنين(ع) را دريابد. توجه به همين ابعاد است که شرح استاد را از ساير شروح گذشته و معاصر، متمايز می‌کند.

* کتابی برای نوجوانان

اما قطعا در این میان نباید از یاد برد که نهج البلاغه یک کتاب راهگشا برای سعادت بشر است. کتابی که می‌تواند بهترین نسخه ها برای سبک زندگی سالم را نشانمان دهد. بنابراین در آموزش مفاهیم این کتاب از دوره کودکی و نوجوانی و همچنین برای جوانان نباید غفلت کرد.

«پندهای کوتاه از نهج‌البلاغه برای جوانان» یکی از کتاب‌هاست. سیدجمال‌الدین دین‌پرور کوشیده‌است تا از نهج البلاغه، این اثر گران‌سنگ قرآن ناطق، علی (ع)، پندهای کوتاهی برای جوانان گردآوری کند. پندهایی درباره تقوا، شخصیت مومن، دیده پوشی از حرام، بردباری و تحمل سختی‌ها، علم‌آموزی و صدها خصلت نیکو که امیرمومنان در نهج البلاغه‌اش در لابلای خطبه‌ها و فرمایشات، آنها را بیان کرده‌ است.

در بخشی از این کتاب آده است: مگر نشنیده‌اید که امام (ع) به فرزندش «محمد حنفیه» فرمود: یا بُنَی إِنِّی أَخَافُ عَلَیک الْفَقْرَ فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنْه پسر جان، من بر تو از تهیدستی و نداری ترسانم، پس از آن به خدا پناه آور که فقر و تهیدستی از دین بکاهد و خرد را پریشان کند، و دشمنی آفریند. بنابراین باید از فقر گریخت و آن ‌را با کسب و درآمد مشروع و آبرومند به بی‌نیازی و توانگری تبدیل‌کرد، ولی به‌هر صورت ممکن است برای هرکسی تنگدستی و مشکلات مالی و اقتصادی پدید آید، هنر آن است که بداند در چنان موقعیت سخت و خطیر چگونه عمل کند، آیا می‌تواند به هر کار نادرست و نامشروعی دست یازد و از هر راهی کسب درآمد کند یا باید سعی و تلاش او از مرز «قانون» و «حق» و «عدل» تجاوز نکند و آبرومندی و آراستگی خود را هم از دست ندهد؟