به گزارش اشراف-حامد حسین عسکری: وجود مبارک و نورانی آن همام، همچون اجداد طاهرینش تجسم ناب انوار الهی و صفات عالی انسانی بوده و آموزه‌های حیات‌بخش و آسمانی ایشان، برای همیشه روزگار چراغ راه جویندگان کمال و تعالی است. به همین مناسبت، مروری گذرا بر برخی تعالیم اخلاقی و اجتماعی آن حجت خدا، مغتنم و خواندنی است.

مردی به امام جواد(ع) گفت: مرا اندرز بده. حضرت (ع) فرمود: آیا تو اندرز می پذیری؟ گفت: آری! آنگاه امام جواد فرمود: صبر را تکیه‌گاه خودساز و با فقر دست به گردن شو و شهوت ها را دور ساز و با هوای نفس مخالفت ورز و بدان که همواره در دیدرس خدا هستی (خداوند همیشه بر اعمالت ناظر است)، پس ببین چگونه باید باشی. (تحف العقول – ترجمه حسن‌زاده صفحه ۸۲۵)

برخی‌ها مبنای رفتاری خویش را خواسته های نفسانی خود قرار می دهند و براین باورند که باید خواسته خود را برآورده کرد. پس هر آنچه را که مورد علاقه ایشان است، محبوب می دانند. درحالی که بیشتر انسان ها به آن حد از بلوغ نرسیده اند که عقل، مدیریت تن و روان ایشان را به عهده گرفته باشد، بلکه بیشتر تحت تأثیر هواهای نفسانی هستند. از این رو امام جواد(ع) هشدار می دهد و می فرماید: در انجام آنچه تو را در حق و حقیقت پایدار می سازد و تو آن را دوست نداری شجاع باش و به جا آور و از اقدام به آنچه تو را به سوی هوای نفس دعوت می کند و مورد علاقه توست، خودداری کن. (انوارالبهیه، صفحه۲۹۱)

غیر از نفس و هواهای آن، دشمن بیرونی سوگند خورده ای به نام ابلیس و پیروان شیطانی او داریم که باید مواظب باشیم تا بر ما مسلط نشوند. البته شیاطین تنها از نوع جنیان نیستند، بلکه انسان هایی هم هستند که از برادران (اسراء، آیه۲۷) حزب شیطان و اولیای او (مجادله، آیه۱۹ و آیات دیگر) هستند و باید از آنها اجتناب کرد. اینها همان کاری را می کنند که ابلیس شیطانی می خواهد. از این رو باید از هرکسی که اهل شر است پرهیز کرد که ایشان همان اولیاء و دوستان و برادران شیطان هستند. امام جواد (ع) می فرماید: از رفاقت با شرور بپرهیزید که مانند شمشیر، ظاهری خوب و اثری بد دارد. (الحدیث، جلد۳، صفحه ۲۳۴؛ انوارالبهیه، صفحه ۲۹۲)

از نظر امام جواد(ع) کسی که امر خیری را بر شخص پنهان می کند و او را نسبت به کارهای خیر و خوب آشنا نمی سازد و چیزی نمی آموزد او نیز دشمن است؛ چرا که با کتمان حق و خیر، تو را از حرکت در مسیر صلاح و اصلاح باز داشته است و این بازدارندگی در شکل سکوت نیز دشمنی است. آن حضرت (ع) می فرماید: با تو دشمنی کرده است آنکه برای پیروی هوی و خواسته های خود، رشد و صلاح را از تو پنهان داشته است. (انوارالبهیه، صفحه ۲۹۲)

از نظر ایشان، موافقت و رضایت قلبی با کاری به معنای مشارکت است. از این رو در قیامت بسیاری از انسانها نسبت به حکم الهی اعتراض دارند که ما این کار خوب یا بد را نکرده ایم ولی چرا به نام ما در کارنامه ثبت شده است. براساس آموزه های قرآنی رضایت قلبی نسبت به کاری یا ترک امر به معروف و نهی از منکر در صورت امکان به معنای مشارکت در آن کار است؛ از این جهت خداوند ساکتین نسبت به رفتار اصحاب سبت را مجازات کرده و آنان را نیز به میمون تبدیل کرده است و تنها آمران و ناهیان را نجات و رهایی بخشیده است که در قرآن بیان شده است. از این رو امام (ع) هشدار داده و می فرماید: هر کس در کاری حضور داشته باشد ولی آن را ناپسند دارد مانند کسی است که در آن کار حضور نداشته است و هر کس در کاری حضور نداشته باشد ولی به آن کار رضایت دهد مانند کسی است که خود در آن کار حضور و شرکت نموده است. (تحف العقول، ترجمه حسن زاده، صفحه ۸۲۶)