به گزارش اشراف، یکسال از سپردن سکان اداره کشور به دولت سیزدهم می‌گذرد، دولتی که به ریاست آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی و با شعار دولت مردمی، ایران قوی کار خود را آغاز کرد و به اذعان بسیاری از کارشناسان و ناظران، در تاریخ دولت‌های پس از انقلاب، هیچ دولتی به‌اندازه دولت سیزدهم و آیت‌الله رئیسی میراث‌دار مشکلات، ضعف‌ها و کاستی‌های برجای‌مانده از دولت پیش از خود نبوده است.

وضعیت بد شاخص‌های کلان اقتصادی، کسری بودجه، کاهش ارزش پول ملی، تورم بالا و بسیاری دیگر از چالش‌ها که ماحصل سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات نادرست‌ سال‌های پیش از ۱۴۰۰ بود شرایطی را رقم زد که به گفته آیت‌الله رئیسی در اولین حضور وی در جلسه هیات دولت که با وزرای دولت قبل برگزار شد، نخستین چالش پرداخت حقوق مردادماه بود!

با این‌حال گرچه چالش‌ها بسیار زیاد بوده و هست، اما با همت مسئولان دولت سیزدهم اعم از رئیس جمهوری، وزیران و سایر ارکان دستگاه اجرایی، طی یکسال گذشته علاوه بر رفع بسیاری از چالش‌های گذشته و تلاش برای ریل‌گذاری صحیح برای حرکت به سوی شرایط بهتر، اقدامات ارزشمندی نیز در حوزه‌های مختلف عملکردی صورت گرفته است که به نظر می‌رسد با گذشت یک سال از استقرار دولت اکنون نوبت به بازخوانی آن رسیده است.

در این گزارش به اقدامات و دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه نشر و کتاب خواهیم پرداخت.

نزدیک به یک سال از آغاز به کار دولت سیزدهم می‌گذرد. دولتی که کار خود را با مشکلات فراوان در حوزه اقتصاد شروع کرد. با اینکه در این دولت ناامنی به دلیل همه‌گیری بیماری کرونا تا حدی کاهش یافته بود، اما هنوز ادامه داشت و ادامه واکسیناسیون توانست موجب شکل‌گیری اقداماتی مانند برگزاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شود.

اهمیت این اقدام به این دلیل بسیار بالا است که بسیاری از ناشران، فعالیت‌های خود در طول سال را بر اساس میزان درآمد خود از نمایشگاه کتاب برنامه‌ریزی می‌کنند و برگزار نشدن این رویداد فرهنگی در سال‌های اخیر موجب نگرانی بسیاری از فعالان حوزه نشر شده‌بود.

یکی از اقدامات مهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم اقدام برای تامین نیاز ناشران به کاغذ بوده‌است. بخشی از این اقدامات رفع مشکلاتی بود که برای چندتن از کاغذها روی داده‌بود. این کاغذها چند سال در سازمان گمرک گیر کرده بودند. د رنتیجه هرچند محدود اما مقداری کاغذ با ارز دولتی به دست برخی از ناشران رسید.

از طرفی این دولت تلاش دارد تا با افزایش تولید داخلی کاغذ، نیاز ناشران به این کالای اساسی را رفع کند. در این مسیر با دستور ریاست جمهوری و با اختصاص ارز  ۴۲۰۰ تومانی خرید کاغذ انجام شد. پیش از این هم اعلام شده‌بود که برنامه وزارتخانه در دراز مدت، خودکفایی است. دولت در نظر دارد همانطور که فعالان فرهنگی در ایران توانستند به ملی شدن صنعت نشر و چاپ توسط در حوزه معاونت فرهنگی برسند، همانطور تا پایان سال ۱۴۰۴ دولت بتواند به خودکفایی در موضوع کاغذ و استقلال برسد.

به همین دلیل ملی شدن و خودکفایی در حوزه کاغذ در نظر دولت سیزدهم به عنوان راهبرد اصلی در نظر گرفته می‌شود. دولت سیزدهم با راه‌اندازی کارخانه‌های تولید کاغذ، تلاش در رفع نیاز ناشران به این کالای حیاتی دارد تا در نتیجه آن مشکلات ناشران، شرکت‌های پخش، کتاب‌فروشان، مولفان، مترجمان و… رفع شود.

همچنین دولت سیزدهم برای فروشگاه‌های کتاب و کتاب‌فروشی‌ها در حال تدوین برنامه‌ای توسط معاونت فرهنگی است و امید است که این برنامه‌ها باعث رونق فروشگاه‌های کتاب خواهدشد و  برنامه جدیدی برای حمایت از فروشگاه ها و کتاب‌فروشی‌ها در اولویت و دستور کار دولت قرار دارد.

جدی شدن راه‌اندازی مجدد کارخانه کاغذسازی

بعد از نوسانات ارزی و افزایش قیمت دلار، تولید کاغذ ملی اهمیت زیادی پیدا کرد. زیرا دولت نمی‌توانست با یارانه دولتی نیاز ناشران به کاغذ را تامین کند و این روند موجب افزایش قیمت کاغذ، کتاب و در کل سخت‌تر شدن دسترسی به کتاب و کاهش سرانه مطالعه می‌شود. در نتیجه در اقدامی، دولت تمرکز خود را روی تولید کاغذ گذاشت، تا از این راه بتواند نیاز ناشران را تامین کند. اقدامات برای راه‌اندازی کارخانه کاغذسازی در ایران جدیت پیدا کرد. این در حالی است که گفته می‌شود کارخانه کاغذسازی به جنگل‌های ایران آسیب وارد نخواهدکرد و از راه جنگل‌های دست کاشت یا بازیافت کاغذ، به تولید کاغذ داخلی اقدام خواهدشد.

در ادامه این حرکت، جلوگیری از ارائه کاغذ به ناشرنماها مهم بود. ناشرنماها، افرادی هستند که با شناسایی آثار پرفروش ناشران، اقدام به کپی‌برداری، چاپ و فروش این دست از آثار می‌کنند. ایران هنوز به کنوانسیون برن نپیوسته است، البته از سال ۱۳۴۸ قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان درایران به تصویب رسیده است، اما نمی‌تواند مانع چندبار ترجمه شدن یک کتاب در ایران شود. ناشرنماها از این مساله استفاده کردند و با ایجاد تغییرهای کوچک در متن آثار ترجمه شده، با استفاده از نام افرادی که حضور حقیقی ندارند یا افرادی مانند اعضای خانواده‌شان که لزوما مترجم نیستند و صرفا برای اینکه نام مترجم کتاب تغییر کرده باشد، کتاب را با نام مترجم جدید منتشر می‌کنند.

اتفاق تاسف‌بار این بود که گاهی این دست از ناشران هم می‌توانستند از کاغذ با یارانه دولتی استفاده کنند. در ادامه روند رسیدگی به تخصیص منظم‌تر کاغذ به ناشران و جلوگیری از ارائه کاغذ به ناشرنماها، سامانه توزیع کاغذ به منظور تقویت و ارتقاء نرم افزاری از هفته سوم خرداد ماه ۱۴۰۱ در دسترس متقاضیان قرار گرفت و اعلام شد ناشران متقاضی دریافت کاغذ می‌توانند با مراجعه به سامانه توزیع کاغذ به نشانی paperds.ir درخواست خود را ثبت و از همان طریق نیز پیگیری کنند.

البته باید توجه داشت که در مسیر ملی شدن تولید کاغذ در ایران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها نیست و احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و امور دارایی اعلام کرده که در راه ملی کردن این صنعت با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همراه خواهد بود و با ارائه تسهیلات به راه‌اندازی مجدد کارخانه‌های تولید کاغذ کمک خواهدکرد تا به حداکثر ظرفیت میزان بازدهی خود نزدیک شوند.

راه‌اندازی شاه‌راه نشر برای کتاب‌فروشی‌ها

گفته شد ناشران با در نظر گرفتن درآمد از نمایشگاه کتاب برای یک سال فعالیت خود برنامه‌ریزی می‌کنند. این در حالی است که به دلیل همه‌گیری کرونا دودوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به شکل حضوری برگزار نشد و با اینکه برگزاری نمایشگاه کتاب به شکل مجازی می‌توانست تا حدی نقدینگی ناشران را تامین کند، اما برای تامین نیاز به نقدینگی یک‌ساله آن‌ها کافی نبود. دولت سیزدهم توانست با تقبل خطرهای احتمالی و همچنین رعایت پروتکل‌های بهداشتی، در زمانی مناسب، نمایشگاه کتاب را هم‌زمان به شکل مجازی و حضوری برگزار کند.

البته کتاب‌فروشان هر سال از برگزاری نمایشگاه کتاب ناراضی هستند زیرا موجب کاهش فروش آن‌ها می‌شود. رابطه نمایشگاه کتاب با کتاب‌فروشی‌ها رابطه چند وجهی است و برگزار نکردن نمایشگاه برای حمایت از کتاب‌فروشی، به این معنی است که بخش‌هایی از این مساله دیده نشود. همچنین نمی‌توان گفت بدون در نظر گرفتن کتاب‌فروشی‌ها نمایشگاه کتاب برگزار شود.

یکی از نکات اساسی در برگزاری این دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران کاهش سوءاستفاده از یارانه دولتی بود که در نتیجه ارائه بن‌های خرید کتاب در فضای مجازی تامین شد.

در نتیجه دولت سیزدهم برای کاهش آسیب‌های نمایشگاه کتاب، اقدام به راه‌اندازی شاه‌راه نشر کرده‌است. نرم‌افزار جدید می‌تواند امکانات بیشتری در اختیار کتاب‌فروشی‌ها در نمایشگاه کتاب و طرح‌های فصلی قرار بدهد. مسئولان در مرحله بررسی فنی و اجرای نرم‌افزار جدید هستند. اجرای طرح فصلی با نرم‌افزار جدید که امکانات بیشتری به کتاب‌فروشی‌ها می‌دهد و آورده‌های بیشتری برای کتاب‌فروشی‌ها خواهدداشت نتایج بهتری دربر دارد. این نرم‌افزار از شکل‌گیری مشکلات جلوگیری خواهدکرد و فعالان حوزه نشر را چند پله جلو خواهدبرد.

از طرفی آیین‌نامه حمایت از کتاب‌فروشی‌ها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حال تدوین است تا بر اساس آن کتاب‌فروشی‌ها از امکان استفاده از تعرفه‌های فرهنگی در بخش‌های مختلف دولتی بهره‌مند شوند.

افزایش تبادلات فرهنگی در دولت سیزدهم

افزایش ارتباط فرهنگی با دیگر کشورها از اقدامات دیگر دولت سیزدهم است. به همین منظور دپارتمانی در سفارتخانه مجارستان به نام دپارتمان امور فرهنگی تشکیل و بودجه‌ای برای این کار در نظر گرفته شده‌است. این در حالی است که خواهرخواندگی شهر شیراز و پچ در مجارستان در سال ۲۰۱۶ اتفاق افتاد.

از جمله اقدامات در این راستا ترجمه حدود ۵۰ غزل از حافظ به زبان مجاری و فارسی است که این کار با همکاری شهرداری شیراز و شهرداری پچ انجام شده است. دولت سیزدهم در ادامه این روند از تبادلات فرهنگی استقبال می‌کند.

جدیت دولت سیزدهم در توزیع عادلانه منابع

صندوق اعتباری هنر بعد از همه‌گیری بیماری کووید۱۹ و در دولت سیزدهم بیش از گذشته به هنرمندان و اهالی قلم توجه می‌کند. حمایت از اقشار مختلف فرهنگ و هنر، توزیع عادلانه منابع و توجه به توانمندسازی از جمله موارد مورد تأکید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در صندوق اعتباری هنر به جدیت دنبال می‌شود. در نتیجه در صندوق اعتباری هنر تلاش می‌شود از نظرات صاحب‌ نظران و فعالان این حوزه استفاده شود و با مشورت و اظهار نظر آن‌ها طرح‌ها و اقدامات مناسب برای حمایت از هنرمندان کشور، برنامه‌ریزی و اجرا شود.

در حال حاضر بیش از ۹۰ هزار نفر از اصحاب فرهنگ، هنر، رسانه و فعالان قرآنی عضو صندوق اعتباری هنر هستند. در سیاست‌گذاری‌های نوین همواره به فعالیت‌های کلان و پایدار اقتصاد فرهنگ و هنر و توانمندسازی هنرمندان توجه ویژه شده‌است.

محرومیت‌زدایی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

یکی از اولویت‌های دولت مردمی در حوزه فرهنگ، تحقق عدالت فرهنگی است که در مسیر رسیدن به این هدف قرارگاه محرومیت‌زدایی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شد و در مرحله نخست بیش از ۲۸ هزار نفر در ۵۰ رشته هنری این دوره‌های رایگان آموزشی را طی کردند.

در مرحله دوم طرح آموزش رایگان هنر که ثبت‌نام متقاضیان آن به تازگی پایان یافته، بیش از ۱۰ هزار نفر در ۹ استان در سامانه ثبت‌نام کردند و در مجموع دو مرحله، ۳۸ هزار نفر در ۲۰ استان زیر پوشش خدمات طرح آموزش رایگان هنر قرار می‌گیرند. مباحث اصلی مطرح شده در این کمیته با رویکرد مدیریت فرهنگی دولت مردمی که تحقق عدالت فرهنگی است تطابق دارد. باید شرایطی فراهم شود تا به هم‌افزایی گسترده در زمینه امکانات و ظرفیت‌های دستگاه‌های مختلف دست یابد.