به گزارش اشراف – سیده معصومه معاف رودپیشی، شاعر اهل دل کاشانی کیست؟

کمال‌الدین علی محتشم‌کاشانی‌نراقی ملقب به شمس‌الشعرای کاشانی، شاعر پارسی‌گوی سده دهم هجری و هم‌دوره شاه‌طهماسب صفوی در کاشان چشم به جهان گشود. او بیشتر عمرش را در آن شهر گذراند و در همانجا به سال ۹۹۶ هجری درگذشت، بعد از وفات آرامگاه او مورداحترام بسیار قرار گرفت.

خواجه میراحمد نام پدر کمال‌الدین بود، این شاعر شهیر در نوجوانی علوم دینی و ادبیات متداول آن زمان را فراگرفت و اشعار شعرای پیشین ایران را به‌دقت مطالعه و تفحص کرد، از این رو خود شاعری نغزگو و تاثیرگذار شد.

محتشم از پیروان مکتب وقوع و از مهم‌ترین شاعران مرثیه‌سرای شیعه بود که ترکیب‌بند «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» معروف‌ترین اثر او برای شهیدان واقعه کربلا در ادبیات فارسی است.

میان‌تیتر: پرآوازه‌ترین شاعر مدیحه‌سرای شیعیان

شاعران بسیاری پس از محتشم از ترکیب‌بند یادشده او در نوحه‌هایشان بهره‌ها برده‌اند.

او زیروبم شاعری را نزد صدقی‌استرآبادی فراگرفت که ساکن کاشان بود و شاگردان بنامی چون تقی‌الدین محمد حسینی، صرفی‌ساوجی، وحشتی‌جوشقانی، حسرتی‌کاشانی و… را پرورش داد.

محتشم‌کاشانی با سرایش مرثیه شهدای کربلا در ۱۲بند -که بند اول ترکیب‌بند وی با بیت «باز این چه شورش است که در خلق عالم است؟ / باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است ؟» آغاز می‌شود- مقام والایی در مرثیه‌سرایی کسب کرد.

او که در جوانی به دربار شاه‌طهماسب صفوی راه یافته بود، به جهت غزل‌ها و قصیده‌های بی‌بدیلش موردتوجه پادشاه قرار گرفت و پس از مدتی در زمره شعرای معروف عصر خود درآمد ولی نظر به عقاید دینی خود و احساسات شیعی دربار شاهان صفوی که درصدد تقویت این مذهب (در مقابل مذاهب اهل سنت) بودند به سرایش اشعار مذهبی و مصائب اهل‌بیت عترت و طهارت(ع) پرداخت که در نوع خود تازه و بی‌بدیل بودند. محتشم پس از چندی به یکی از بزرگ‌ترین شعرای ایران در این زمینه بدل شد و اشعارش در سراسر ایران شهرت ویژه‌ای یافت، به‌طوری‌که او را معروف‌ترین شاعر مرثیه‌گوی ایران می‌دانند که برای نخستین‌بار سبک جدیدی در سرودن اشعار مذهبی ارائه کرد. محتشم ابتدا در سوگ مرگ برادرش ابیات زیبایی در غم هجر او سرود و پس از آن به سرایش مرثیه‌هایی در واقعه جانسوز کربلا، عاشورای حسینی و مصیبت‌نامه‌های مختلف پرداخت.

میان‌تیتر: شمعی خاموش که شعله می‌کشد

شمع عمر محتشم در کاشان خاموش شد ولی نور اشعارش هر سال شعله‌ورتر می‌شود. آرامگاه این بزرگ در محله محتشم زیارتگاه عاشقان اهل‌بیت(ع) است.

میان‌تیتر: آثار محتشم

مجموعه آثار این شاعر بی‌بدیل عصر صفوی، پس از مرگ او، توسط یکی از شاگردانش در هفت کتاب جمع شدند که مشتمل بر غزلیات، قصاید، قطعات، رباعیات، مثنویات و ترکیب‌بندهای او هستند.

آثار منظوم  او شامل صبائیه است که در کودکی سروده، شبائیه که در جوانی نگاشته، شیبیه که مربوط به اشعار دوران سالخوردگی اوست و… .

ابیات زیر بند آغازین از ترکیب‌بند منظوم او بسیار تاثیرگذار است و بر دل می‌نشیند:

باز این چه شورش است که در خلق عالم است/ باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است

باز این چه رستخیز عظیم است کز زمین/ بی نفخ صور، خاسته تا عرش اعظم است

این صبح تیره باز دمید از کجا کزو/ کار جهان و خلق جهان جمله در هم است

گویا طلوع می‌کند از مغرب آفتاب/ کاشوب در تمامی ذرات عالم است

گر خوانمش قیامت دنیا بعید نیست/ این رستخیز عام که نامش محرم است

در بارگاه قدس که جای ملال نیست/ سرهای قدسیان همه بر زانوی غم است

جن و ملک بر آدمیان نوحه می‌کنند/ گویا عزای اشرف اولاد آدم است

خورشید آسمان و زمین، نور مشرقین/ پرورده کنار رسول خدا حسین

خوشا دستی که این کلمات روحانی را کتابت کرده و از چشمه پرنور الهی جرعه‌ای نوشیده است. چه روزی بهتر از روز بزگداشت محتشم ‌کاشانی برای پاسداشت شعر و ادبیات آیینی؟