به گزارش اشراف- علیرضا ملوندی، دیو زرن (dave zirin) ، ورزشی نویس یهودی و ۴۳ ساله آمریکایی یک نویسنده ورزشی است و احتمالا اگر بخواهیم کتابش را پیش داوری کنیم تصور می کنیم بناست با اثری در مورد اطلاعات ورزشگاه ها و ناگفته های مسابقات ورزشی و مسائل خانوادگی فوتبالیست ها و … مواجه شویم اما در واقع «رقص برزیل با شیطان» یک کیفرخواست تمام عیار علیه وضع موجود در ورزش است. یک خبرنگار ورزشی به میان مناطق حاشیه ای شهرهای بزرگ برزیل که به ترس و خشونت معروفند رفته تا پوسته رنگ زیبای رویدادهای عالم گیر دنیای مدرن یعنی المپیک و جام جهانی را کنار بزند و آنها را بزکی ناجوانمردانه بر بی رحمانه ترین استثمار جهانی بشریت یعنی نئولیبرالیسم بداند.

دیو زرن

کتاب هر چند از کشورهایی دور سخن می گوید اما چندان برای مخاطب ایرانی گنگ و نامفهوم نیست. او دست مخاطب جهانی اش را گرفته و نزد کارگران سیاه پوست آفریقای جنوبی یا حاشیه نشینان ریو برزیل می برد و نشان می دهد که آنها هم با معضلاتی مشابه دست به گریبان اند؛ هزینه های بالای آموزش و بهداشت، دستمزدهای ناچیز، فساد اقتصادی، استثمار کارگران توسط سرمایه داران ملی و بین المللی و ….او از دانشگاه شیکاگو نام می برد و تاثیر شگرفی که بر دنیای امروز گذاشت، تاثیری که تقریبا می توان سرآغاز آن را کودتای ۱۹۷۳ شیلی دانست.

روزی که ویکتور خارا، شاعر عدالتخواه شیلی چندی پس از سرنگونی رئیس جمهور محبوبش، سالوادور آلنده در برابر جوخه آتش وفاداران به ژنرال آگوستو پینوشه ایستاد و فهمید که دیگر کارش در این دنیا تمام شده شاید به این فکر می کرد که چرا آلنده به آن شکل زیر بمباران نظامیان شیلیایی وفادار به آمریکا جان سپرد؟ شاید به آینده محرومان کشورش که سالها برای آنان خوانده بود می اندیشید اما احتمالا نمی دانست که هزاران کیلومتر دورتر از سانتیاگو، در دانشکده اقتصاد دانشگاه شیکاگو آمریکا، اقتصاددانانی شیک پوش و مبادی آداب نشسته اند که خوشحال از سرنگونی یکی از یاران فیدل کاسترو در آمریکای لاتین، در حال طرح ریزی نسخه اقتصادی بی رحمانه ای برای قوام یابی حکومت دیکتاتور خون ریز شیلی، آگوستو پینوشه هستند.

سالها بعد، نسخه ای که روی شیلی و در دوران دیکتاتوری نظامی پینوشه آزمایش شده بود با اهرم موسسات مالی جهانی مانند صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، یکی یکی در کشورهای دیگر جهان پیاده شد. مردمی که غالبا در کشورهای کمتر توسعه یافته یا موسوم به کشورهای جنوب زندگی می کردند می دیدند که هر روز ازمیزان خدمات عمومی و رفاهی آنها کاسته شده و در عوض با افزایش بیکاری، شاهد کاهش دستمزدها و بالا رفتن نرخ خدمات و کالاها هستند.

مردم با رنگ پوست و مذهب و نژادهای مختلف می بینند که گویی «دستی نامرئی» جیبشان را خالی می کند و دسته بیشتری از آنها را راهی زیر خط فقر می کند اما نمی دانند این دست نامرئی چیست؟ چه کسی در حال خالی کردن جیب ما است؟ دولت؟ دولت که اقتصاد را «مردمی» کرده و دخالتی در اقتصاد ندارد، پس کیست؟

چند روز پیش موسسه بین المللی آکسفام طی گزارشی تکان دهنده اعلام کرد که ۴۲ نفر در جهان ثروتی معادل سه میلیارد و هفتصد میلیون نفر از فقرای دنیا را در اختیار دارند و در همین گزارش آمده که ۸۲ درصد از ثروت تولید شده در جهان در سال ۲۰۱۷ نصیب یک درصد از ثروتمندترین افراد شده است.

فردریش فون هایک، جیمز بیوکنن، میلتون فریدمن و اقتصاددانان دانشگاه شیکاگو، نظم اقتصادی بی رحمانه ای پایه گذاری کردند که راه پیشرفت و توسعه مالی را در رهاسازی بی قید و شرط اقتصاد و بیرون رفتن دولت ها از این عرصه می دانست و به همین سبب میلیاردها نفر از مردم عادی و عموما زیردست را در برابر شهوت بی انتهای سوداندوزی و تکاثر ثروت ابرسرمایه داران تنها می گذاشت. مردم دیگر خود باید با دستمزدهایی که فقط کفاف زنده بودنشان را می داد از پس مخارج بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، حمل و نقل، مسکن و سایر امور زندگی روزانه برآیند و البته طبیعی است که عده زیادی که نمی توانند این مخارج را تامین کنند از گردونه رقابت برای حیات خارج شوند.

«نئولیبرالیسم» به قول استفن متکالف امروز ایده ای است که همه جهان ما را بلعیده و از آن خود کرده است بدون آن که عموم مردم بدانند زیر سایه و تحت سلطه آن زندگی می کنند. اما پرسشی مهم در این میان وجود دارد؛ آمارهای هولناک اقتصادی (نظیر آنچه که از آکسفام نقل شد) و البته واقعیت عینی زندگی عموم مردم جهان ابتدا به ساکن چهره ای ترسناک و رعب آور از دنیایی که سرمایه داران برایمان ساخته اند ترسیم می کند اما چه آرایشی بر صورت نئولیبرالیسم وجود دارد که کراهت آن را قابل تحمل کرده است؟ زرن در کتاب خود در واقع به همین سوال پاسخ می دهد. او المپیک و جام جهانی را ابزارهایی برای پنهان سازی هولناکی نئولیبرالیسم می داند.

با این حال «رقص برزیل با شیطان» را به طور دقیق نمی توان اثری تماما ورزشی دانست. زرن در بخش های مختلفی از کتابش به فراخور موضوع و نیاز بحث در قامت یک پژوهشگر تاریخ، یک کارشناس سیاست جهانی یا حتی اقتصاددان ظاهر شده تا آنچه می خواهد به مخاطبش بگوید را عمیق و متقن بیان کند.

«رقص برزیل با شیطان» پرده از واقعیات مهمی بر می دارد و آن هم تاثیر رقابت های جهانی ورزشی در محدود کردن آزادی های عمومی، گسترش فسادهای اقتصادی، تحکیم پایه های حکومت های ناسالم و البته بسط جدی تر نئولیبرالیسم است. زرن در کتاب خود، بی مهابا فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) و کمیته بین المللی المپیک (IOC) را به مثابه شرکت هایی تجاری معرفی می کند که برای سوداندوزی خود، مردم ضعیف کشورهای هدف را له کرده و تنها درآمد خود را افزایش می دهد.

زرن همچنین به انتقاد شدید از چهره های معروف ورزشی مانند «پله» می پردازد که با سواستفاده از جایگاهی که به دلیل حمایت های توده های فقیر و محروم کشورشان به دست آورده اند عملا به توجیه گران ظلم های نئولیبرالیستی بدل شده اند و سرمست از پول هایی که نصیبشان شده گویا دست در گردن امثال فون هایک انداخته و به رقص معروف برزیلی ها (سامبا) می پردازند.

نویسنده با این که خود خبرنگار است اما آشکارا نشان می دهد چگونه رسانه های بزرگ و جریان اصلی دنیا عامدانه چشم بر حاشیه های مهم و مردمی رویدادهایی مانند جام جهانی و المپیک می بندند و با سانسور و بایکوت نابودی زندگی میلیون ها نفر در کشورهای میزبان این رقابت ها، چشم های میلیاردها بیننده را از واقعیات و مسائل مهم بشری (یعنی حق حیات طبیعی و بدون رنج انسان ها) به شوت کردن توپ ها و سوپراستارهای ورزشی منحرف می کنند.

«رقص برزیل با شیطان» که با ترجمه خوب و گیرای علی عرب زاده و توسط نشر اسم روانه بازار کتاب ایران شده از آن دست کتاب هایی است که مطالعه آن برای خواننده ایرانی که خواسته یا ناخوسته تحت تاثیر موج بی رحمانه و سهمگین نئولیبرالیسم (چه از نوع بین المللی و چه از نوع وطنی آن) قرار گرفته می تواند مفید و ای بسا آگاهی بخش باشد و کلید حل بسیاری از سوالات ذهنی امروز جامعه ما در خصوص مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی باشد.