اشراف – ملیحه عنبری: وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حالی از راه‌اندازی اولین اپراتور اختصاصی کودکان و نوجوانان تا پایان امسال خبر داده است که به واسطه شیوع کرونا و توسعه آموزش مجازی در کشور، تمامی کودکان ۷ سال و بالاتر، امروزه مشترک اینترنت هستند و در شرایطی که کشورهای پیشرفته دنیا، از دو دهه قبل برای استفاده کودکان از این فضا دغدغه داشتند، حالا مسئولان ایرانی هم به فکر افتادند تا در شرایط موجود تغییری ایجاد کنند و از کودکان در برابر آسیب‌های فضای مجازی محافظت کنند.

عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، از راه‌اندازی اپراتور اختصاصی کودکان خبر داده و می‌گوید: کشورهای مختلف به پلتفرم‌ها اجبار کرده‌اند که نرم‌افزارهای کنترلی در اختیار والدین قرار دهند و به همین دلیل است که پلتفرم‌ها در زمان ایجاد، اطلاعات شخصی فرد را دریافت می‌کنند تا متناسب با سن وی، محتوا در اختیارش قرار دهند. به همین دلیل مطابق با تکلیفی که در مصوبه ۱۷ خرداد شورای عالی فضای مجازی به ما ابلاغ شده است، به‌زودی اپراتور اختصاصی کودکان و نوجوانان را در جهت ارائه محتوای سالم در فضای مجازی راه‌اندازی می‌کنیم.

زارع پور، البته پیش از این در هنگام بررسی برنامه‌هایش برای رای اعتماد مجلس هم، با اشاره به ضرورت حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی، گفته بود: امروز خانواده‌های ما از حضور کودکان و فرزندان خود در فضای مجازی نگران هستند. از آنجایی که حتی کشورهای تولیدکننده این فناوری، ابزارهایی برای خانواده‌ها جهت مدیریت کودکان خود در این فضا فراهم کرده‌اند، ما نیز باید این نگرانی را برای خانواده‌ها برطرف کنیم.

او با بیان اینکه ما مردم و به ویژه کودکان و نوجوانان را بی‌پناه در فضای مجازی رها کرده‌ایم، اضافه کرده بود: بیش از ۱۵ سال است که کشورهای مختلف برای این موضوع دغدغه دارند و نگران آسیب کودکان از فضای اینترنت هستند. در این سال‌ها دو بار در اجلاس جامعه اطلاعاتی ژنو در نشست مربوط به صیانت از کودکان در محیط آنلاین شرکت کردم و متوجه شدم که دنیا برای این موضوع دغدغه دارد.

این اظهارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در طول ۱۰۰ روزی که از مسئولیتش در این سمت گذشته، در محافل مختلف بیان شده و حالا به نظر می‌رسد که قرار است با جدیت این کار پیگیری شده و تا آخر امسال هم به نتیجه برسد. اما مسئله اساسی‌تر این است که محتوای مناسب برای کودکان چگونه باید تولید شود؟

 ضرورت تولید محتوای مناسب برای کودکان

شاید یکی از مشکلات اصلی حوزه فناوری اطلاعات در کشور، عدم تولید محتوای مناسب در فضای مجازی است. فقر تولیدات محتوایی باعث شده تا نبض این جریان در اختیار سلبریتی‌هایی باشد که با هوادارای میلیونی افراد نوجوان و جوان به کسب درآمد از این راه می‌پردازند و البته در تولید محتوا و نشر مطالب در شبکه‌های اجتماعی ممکن است هیچ خط قرمزی را هم رعایت نکنند. نمونه این موضوع، لایو اینستاگرامی یک نوجوان ایرانی با یکی از اینفوئنسرهای خارج نشین بود که در سال گذشته جنجال زیادی در محافل کشور ایجاد کرده بود.

با این شرایط آنچیزی که نیاز ضروری و اصلی کشور در این حوزه به نظر می‌رسد این است که متولیان امر در کنار ایجاد بستر خاص و اختصاصی برای ورود کودکان و نوجوانان به فضای مجازی باید زمینه برای تولید محتوای مناسب این قشر را نیز فراهم کنند. البته آنگونه عیسی زارع پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته، قرار است با اقناع مردم، پلتفورم‌های داخلی، جایگزین شبکه‌های خارجی شود تا با همراهی مردم، بستر تولید محتوا، در اختیار داخلی‌ها قرار گیرد.

البته این تجربه، فقط برای ایران نیست و بسیاری از کشورهای دنیا، پلتفورم‌های داخلی و خارجی فعال در آن کشورها را مجبور کرده‌اند تا مقررات خاصی را در خصوص تولید محتوا و دسترسی کودکان به محتواهای موجود اجرا کنند.

مقررات سایر کشورها برای اپراتورهای کودکان

کشورهای مختلف دنیا مقررات مختلفی برای صیانت و حفاظت از کودکان در برابر آسیب‌های فضای مجازی دارند، شورای اروپا در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر خود به موضوع حفاظت از کودکان در برابر محتوای نامناسب پرداخته است. در ماده ۸ این کنوانسیون تصریح شده که حقوق کودکان در زمینه حفظ حریم شخصی و حفظ کیفیت زندگی خانوادگی باید محفوظ بماند. در کنوانسیون یادشده به ضرورت دخالت دولت برای حفظ حقوق و امنیت و رفاه کودکان در صورت لزوم نیز اشاره شده است.

بر اساس یکی دیگر از مصوبات این شورا سرویس دهندگان اینترنتی باید تمهیداتی بیندیشند تا از کودکان و نوجوانان در برابر قلدری و باج گیری مجازی، سرقت اطلاعات خصوصی، جرائم سایبری و سوءاستفاده جنسی حفاظت شود. همچنین دولت‌های عضو اتحادیه اروپا باید اقدامات مناسبی را برای حفاظت از کودکان و نوجوانان به خصوص در زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی انجام دهند تا از به اشتراک گذاری غیرضروری اطلاعات خصوصی آنها جلوگیری شود. تنظیم سازوکارهایی مناسب توسط شبکه‌های اجتماعی برای گزارش سریع محتوای نامناسب عرضه شده برای کودکان و نوجوانان نیز توسط این شورا پیش بینی شده است.

علاوه بر این کشورهای اروپایی هم در قوانین داخلی خودشان، تدابیر شدیدتری را در این خصوص اعمال کرده‌اند؛ برای نمونه در انگلیس قوانین سخت گیرانه ای برای کنترل نحوه استفاده کودکان و نوجوانان از اپلیکیشن ها، اسباب بازی های قابل اتصال به اینترنت، شبکه های اجتماعی، بازی های آنلاین، سایت های آموشی، سایت های استریم بازی و غیره وجود دارد. این سایت ها و نرم افزارها باید میزان جمع آوری اطلاعات شخصی کودکان را به حداقل برسانند، قابلیت شناسایی موقعیت جغرافیایی کودکان و نوجوانان را غیرفعال کنند و تمهیداتی برای غیرممکن کردن دسترسی کودکان به بخش های مناسب بزرگسالان خدمات خود بیندیشند. جریمه هرگونه تخلف در این زمینه‌ها می‌تواند به چند ده میلیون پوند نیز برسد.

ایجاد فضای امن برای کودکان و صیانت آنها در برابر آسیب‌های فضای مجازی به یکی از ضرورت‌های کشور بدل شده تا کودکان نیز بتوانند در زیست بوم مجازی کشور، به راحتی به فعالیت بپردازند. راه‌اندازی اپراتور کودکان و نوجوانان، تازه اولین گام در این مسیر است و باید با تولید محتوای خوب، و البته تشویق خانواده‌ها به کنترل دسترسی کودکانشان، زمینه برای اجرای بهتر این مسیر را فراهم کرد.