شکوفه جواهری کاشانی، آئین رونمایی از کتاب «نگاهبان»؛ ۵۰ خاطره از نیروهای نگهدارنده اسیران عراقی در ایران با همکاری انتشارات سوره مهر با حضور مرتضی سرهنگی؛ مدیر دفتر ادبیات مقاومت و پایداری، سرهنگ اصغر عزیزی، امیر سرتیپ رحمت شاه‌پناه، امیر سرتیپ دوم داوود مهدی‌زاده، سرهنگ احمد حافظ اکبریان از راویان این کتاب، علی‌اکبر شیروانی؛ مدیرعامل انتشارات سوره مهر و نسرین ساداتیان؛ نویسنده کتاب، شنبه، دهم مهرماه برگزار شد.

در ابتدای این برنامه، سرهنگی با اشاره به نحوه نگهداری اسرای عراقی در ایران بیان کرد: ارتش نقش پیشانی را در نگهداری اسرای عراقی در ایران داشت. عراق در جنگ تحمیلی به جز جنازه و ویرانی، ادبیات را نیز از خود به‌جا گذاشت، به‌طوری‌که ۶۰ عنوان کتاب از اسرای عراقی که در ایران نگهداری می‌شدند، نوشته شده است. این امتیاز بزرگی است و در هیچ جای دنیا این امر سابقه ندارد. اسیر در هر جنگ دیگری همین که زنده می‌ماند، هنر کرده است، اما در طی جنگ تحمیلی اسرای عراقی، دست به قلم بردند و خاطراتشان را نیز نوشتند.

وی با بیان اینکه در آن زمان من خبرنگار بودم، به شرایط اردوگاه‌های اسرای عراقی در ایران اشاره کرد و گفت: سعی می‌کردم تا ظهر کارهایم را در دفتر روزنامه انجام دهم و بعد برای انجام مصاحبه به اردوگاه می‌رفتم و ناهار را در آنجا می‌خوردم؛ چرا که غذایی که اردوگاه به اسرا می‌داد به مراتب بهتر از غذایی بود که ما در روزنامه می‌خوردیم.

مدیر دفتر ادبیات مقاومت و پایداری، افزود: صدام، یکی از اردوگاه‌ها را پایگاه و دژ خود خطاب کرده بود. در این اردوگاه حدود چهار هزار اسیر بعثی نگهداری می‌شدند. ارتش ایران در آن زمان برای نگهداری این اردوگاه‌ها در حوزه‌های مختلف ازجمله بهداشت و درمان، تلاش فراوانی انجام داد.

نگهداری اسرا در ایران انسانی و اسلامی بود
عزیزی، از اعضای کمیسیون نگهداری از اسرای عراقی در ایران، دیگر سخنران این آئین بود. وی با بیان اینکه ازجمله سختی‌های جنگ، فارغ از اینکه چه کسی متجاوز بوده، نگهداری از اسرا است، اظهار کرد: جمهوری اسلامی در طول ۲۲ سال، در بیش از ۲۲ استان و ۳۰ محل نگهداری از بیش از ۶۵ هزار اسیر نگهداری کرده است. نگهداری اسیر در جمهوری اسلامی یک نگهداری فیزیکی مانند آنچه در دیگر جنگ‌ها همچون جنگ جهانی اول و دوم و … رخ داد، نبود؛ بلکه یک نگهداری انسانی، اسلامی و ایرانی بود.

وی با اشاره به تأثیر فرمان امام(ره) در نحوه نگهداری اسرا، گفت: امام خمینی(ره) در ۱۲ فروردین‌ماه سال ۱۳۶۰، پس از عملیات فتح‌المبین و به اسارت در آمدن بیش از ۱۱ هزار نفر، در پیامی منشوری را برای نگهداری از اسرا صادر می‌کنند. ایشان در این پیام تأکید داشتند که جوانان و کسانی که مسئولیت نگهداری اسرا را برعهده دارند، به‌گونه‌ای عمل کنند که طعم شیرین اسلام به اسرا چشانده شود.

عزیزی با اشاره به این بیت از شهریار که «بجز از علی که گوید به پسر که قاتل من/ چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا»، ادامه داد: فرهنگ نیروهای نگهدارنده اسرا الهام‌گرفته از منش و سیره امام علی(ع) بود. منش این نیروها در نگهداری از اسرای عراقی، چنانکه امام(ره) نیز تأکید کرده بودند، اسلامی، انسانی و ایرانی بود؛ این در حالی بود که نیروها تا پیش از این آموزش اسیرداری ندیده بودند.

وی با اشاره به پیام امام(ره) یادآور شد: رسیدن به این مرحله که طعم شیرین اسلام به اسرا چشانده شود، نیازمند مقدماتی بود و تنها متوجه شرایط فیزیکی نبود. هیچ آزاده‌ای وجود ندارد که در طی روزهای اسارت خود در اردوگاه‌های عراق، روی تخت خوابیده باشد، اما اسرای عراقی در ایران همگی روی تخت می‌خوابیدند. وسایل زیستی، نظافتی، فرهنگی و … آنقدر مهیا بود که اگر مثلاً اسیری در بیمارستان جا می‌ماند، خودش سوار تاکسی می‌شد و به اردوگاه برمی‌گشت. اسیری که دائما در فکر فرار بود و سعی داشت با به‌کارگیری ترفندهای مختلف فرار کند، به این نقطه می‌رسد که خودش به اردوگاه برگردد. این امر چگونه حاصل شد؟ با رفتار و کردار نیروهای نگهدارنده اسرا.

عضو کمیسیون نگهداری از اسرای عراقی در ایران با اشاره به برگزاری کلاس‌های آموزشی برای اسرا، بیان کرد: بسیاری از این اسرا از مقدمات امور دینی اطلاعی نداشتند اما در طول دوران اسارت خود، باسواد می‌شوند، قرآن و نهج‌البلاغه را حفظ می‌کنند، در کلاس‌های آموزشی امور اسلامی شرکت می‌کنند و … . همیشه در نماز جمعه یک بخشی وجود داشت که اسرا در آنجا حاضر می‌شدند و در نماز جمعه شرکت می‌کردند. نتیجه این نوع رفتار اسلامی، انسانی و ایرانی این شد که بیش از ۱۰ هزار نفر به لشکر بدر رفتند و در عملیات‌های مختلف از جمله کربلای ۲ و … شرکت کردند. همچنین در زلزله منجیل که اتفاق افتاد نیز تعدادی از اسرای عراقی حاضر شدند و شروع به کشف اجساد جانباختگان کردند.

وی افزود: به تأکید امام(ره)، با اسرا طبیبانه برخورد کردیم. در حال حاضر بسیاری از این اسرا در موکب‌های اربعین حضور دارند و به فارسی صحبت می‌کنند. خاطرم هست ما بخشی را برای تهیه پرچم داشتیم. یکی از این اسرا گفته بود که من فقط پرچم «الله‌اکبر» و «محمد رسول‌الله» را درست می‌کنم. ما هم به او ایرادی نگرفتیم، اما پس از مدتی با توجه به نحوه برخورد نیروهای نگهدارنده اسرا، آمد و گفت که من دلم می‌خواهد فقط پرچم «یا زهرا(س)» بدوزم.

عزیزی با بیان اینکه در ابتدا اردوگاه‌ها به دلیل خالی بودن فضا، محل نگهداری اسرا انتخاب شدند، گفت: در ادامه جنگ تعداد اسرا به اندازه‌ای می‌رسد که نگهداری آن‌ها به خارج از تهران و در شهرهایی مانند بجنورد، ساری، گرگان و … نیز منتقل می‌شود. در مجموع بیش از ۳۰ مکان در ۲۲ شهر برای نگهداری اسرا درنظر گرفته شده بود. در مجموع نگهداری از اسرا برمبنای سه مؤلفه بود؛ نخست آرمان‌ها و اهداف امام(ره)، براساس نظر کمیسیون اسرا و در نهایت برمبنای تدابیر فرماندهان.

کتاب «نگاهبان» آینه‌ای برای انعکاس نگاه اسرای عراقی در کشورمان است
نسرین ساداتیان؛ نویسنده کتاب «نگاهبان» نیز در ادامه این برنامه با اشاره به خدماتی که ایران برای نگهداری اسرای عراقی انجام داد، افزود: کتاب «نگاهبان» آینه‌ای برای انعکاس نگاه نگهبانان و اسیران عراقی در کشورمان است؛ اسیری که تا آخرین گلوله با ما در جبهه نبرد جنگید و با کوله‌باری از افکار بعثی به دست رزمندگان ما اسیر شد. اسیری که تشنگی‌اش را با کاسه آب رزمندگان ما برطرف کرد و با دستان خاکی و پینه‌بسته سربازان کشورمان سیراب شد.

وی ادامه داد: حکومت بعث به آن‌ها گفته بود که اسارت به‌دست ایرانیان، برابر است با شکنجه و مرگ. اما رزمندگان ایرانی با کاسه آب خود آن‌ها را سیراب می‌کردند. برای یک انسان، البته انسانی که هنوز ردپایی از انسانیت در او وجود دارد، چیزی سخت‌تر از این نیست که بفهمد ایدئولوژی‌ و باورش اشتباه بوده است.

بخش دیگر این آئین به خاطره‌گویی تعدادی از راویان این اثر و حاضران در اردوگاه‌های اسرای عراقی اختصاص داشت. سرتیپ دوم رحمت‌الله شاه‌پناه از اعضای اردوگاه حشمتیه، در این بخش با اشاره به همدلی ایجادشده میان اسرای عراقی با نیروهای ایرانی، گفت: خاطرم هست که برای انجام عمل جراحی در بیمارستان ۵۰۱ بستری بودم، دیدم تلفنم زنگ می‌خورد، وقتی جواب دادم متوجه شدم که فردی که پشت خط است، دارد به زبان عربی صحبت می‌کند. بعد از کمی صحبت متوجه شدم که یکی از اسرایی که آزاد شده بود و در عراق زندگی می‌کرد با من تماس گرفته و جویای احوالم است، گویا تعدادی از آنها شنیده بودند که من عمل جراحی انجام داده‌ام، خواستند تا با برقراری تماس احوالم را بپرسند.

در ادامه نیز امیر سرتیپ دوم داوود مهدی‌زاده و سرهنگ احمد حافظ اکبریان نیز به بیان خاطراتی از دوران هشت سال دفاع مقدس و حضورشان در اردوگاه‌های نگهداری از اسرای عراقی پرداختند. در پایان این جلسه نیز از کتاب «نگاهبان» با حضور جمعی از راویان کتاب و نویسنده، رونمایی شد و از راویان نیز تجلیل به‌عمل آمد.